Απαγορευμένη η άμβλωση στη Λατινική Αμερική, του Μαουρίτσιο Ματέσι

Αν δεν ήταν ο σύντροφος πρόεδρος, ο σοσιαλιστής Ταμπαρέ Βάσκες, η Ουρουγουάη θα επιβεβαίωνε για άλλη μια φορά τη δικαιολογημένη φήμη ότι αποτελεί την πιο προοδευτική κοινωνικά και πολιτικά χώρα της Λατινικής Αμερικής (και όχι μόνο). Όπως έγραψε και ο Εντουάρντο Γκαλεάνο, στην Ουρουγουάη η 8ωρη εργάσιμη ημέρα θεσπίστηκε ένα χρόνο πριν από τις ΗΠΑ και 4 πριν από τη Γαλλία, το διαζύγιο 70 χρόνια νωρίτερα από την Ισπανία, η απόδοση δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες και η καθολική ψηφοφορία 14 χρόνια πριν από τη Γαλλία, η δωρεάν και υποχρεωτική εκπαίδευση από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, όπως και ο ξεκάθαρος διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους. Το Δεκέμβρη του 2007, το κοινοβούλιο της Ουρουγουάης ενέκρινε νόμο που επιτρέπει τις ομοφυλοφιλικές ενώσεις, για τις οποίες υπήρχε πρόνοια στις κοσμοπολίτικες μεγαλουπόλεις, όπως το Μπουένος Άιρες και η Πόλη του Μεξικού, όμως η Ουρουγουάη είναι η πρώτη χώρα της Λατινικής Αμερικής που τις νομιμοποιεί.

Αν ο σύντροφος πρόεδρος Ταμπαρέ, στις 14 Νοέμβρη, δεν ασκούσε το δικαίωμα βέτο που διαθέτει για δύο άρθρα του Νόμου για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, τα οποία αποποινικοποιούσαν την άμβλωση, η Ουρουγουάη θα ήταν η πρώτη χώρα της Λατινικής Αμερικής που θα έσπαγε αυτό το ταμπού (εξαιρουμένης της Κούβας και του Πόρτο Ρίκο). Αντίθετα, η Ουρουγουάη διατηρεί σε ισχύ το νόμο του 1938, ο οποίος επιτρέπει τη διακοπή της εγκυμοσύνης σε περιπτώσεις βιασμού ή κινδύνου για τη ζωή της εγκύου και προβλέπει σε άλλες περιπτώσεις ποινές κράτησης από 3 ως 6 χρόνια. Τα επίσημα στοιχεία κάνουν λόγο για 33 χιλιάδες αμβλώσεις το χρόνο, έναν αριθμό που στην πραγματικότητα είναι παραπάνω από διπλάσιος.

Η αποποινικοποίηση της άμβλωσης –με την οποία θα επιτρεπόταν στις γυναίκες να αποφασίζουν κατά τους 3 πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης για τη διακοπή της κύησης– ήταν ένα σχέδιο που το κοινοβούλιο αναζητούσε τρόπο για να το περάσει εδώ και τουλάχιστον 4 χρόνια, ακόμα πιο πριν από την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας την 1η Μάρτη του 2005 από το "Ευρύ Μέτωπο"(Frente Amplio – η πρώτη κεντροαριστερή κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας), με επικεφαλής το σοσιαλιστή Ταμπαρέ Βάσκες. Στις 5 του περασμένου Νοέμβρη η Βουλή υπερψήφισε το νόμο με διαφορά μόλις μιας ψήφου, 49 έναντι 48, και στης 11 Νοέμβρη επικυρώθηκε το "ναι" και της Γερουσίας (η οποία τον είχε ήδη εγκρίνει από το 2007) με 17 ψήφους σε σύνολο 30. Υπέρ η μεγάλη πλειοψηφία των βουλευτών και των γερουσιαστών του Μετώπου, κατά (εκτός από μερικές εξαιρέσεις) η κεντροδεξιά αντιπολίτευση, το Λευκό, το Ανεξάρτητο και το Κόμμα Κολοράντο.

Η διαμάχη στο κοινοβούλιο και την κοινωνία ήταν πολύ οξεία. Διαδηλώσεις υποστηρικτών των δύο πλευρών, φλογερά κηρύγματα από την καθολική εκκλησία, με το μακαριώτατο Νίκολας Κοτούνιο, αρχιεπίσκοπο Μοντεβιδέο, να απειλεί να αφορίσει τους βουλευτές που θα υπερψήφιζαν το σχέδιο νόμου. Αλλά τα κόμματα του Μετώπου, οι κοινωνικές οργανώσεις βάσης, η μεγάλη πλειοψηφία των υπουργών της κυβέρνησης και το 60% της κοινής γνώμης ήταν υπέρμαχοι της αποποινικοποίησης, ακόμα κι αν ήταν σφοδρή η αντίθεση του προέδρου και η απειλή του για βέτο. Η οποία έγινε πράξη: την περασμένη Παρασκευή ο Ταμπαρέ επέστρεψε στο κοινοβούλιο το νόμο μαζί με τις "παρατηρήσεις" του, για τα δύο καθοριστικά άρθρα του. Τώρα η Βουλή και η Γερουσία οφείλουν να αποφασίσουν αν θα ξανανοίξουν το διάλογο γνωρίζοντας πως δεν έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρώσουν τα 3/5 των ψήφων που είναι απαραίτητες για να παρακαμφθεί το προεδρικό βέτο ή θα ξεκινήσουν τη συλλογή υπογραφών για τη διοργάνωση δημοψηφίσματος. Σε κάθε περίπτωση, η ρήξη με τον σύντροφο πρόεδρο, παρά τα υψηλά ποσοστά δημοτικότητάς του (62%) είναι βαθιά και δεν δημιουργήθηκε τώρα. Το σχέδιο νόμου για την άμβλωση είχε προωθηθεί από βουλευτές του Μετώπου γνωρίζοντας την αντίθεση του Βάσκες και της συνακόλουθης δύσκολης κατάστασης που θα δημιουργούταν. Δημιουργήθηκαν στο εσωτερικό του Μετώπου βαθιές διασπάσεις εξαιτίας της εξαιρετικά μετριοπαθούς οικονομικής πολιτικής (παρά τους ρυθμούς ανάπτυξης, οι οποίοι πριν από την κρίση ήταν σχεδόν "κινέζικοι": περίπου 7% από το 2005), της υπερβολικής ατολμίας στην απόδοση ευθυνών για τις φρικαλεότητες που διέπραξε το στρατιωτικό καθεστώς, και των αυξανόμενων συγκρούσεων αναφορικά με το χρίσμα του υποψηφίου για τις επερχόμενες εκλογές του 2009 (για τις οποίες ο Ταμπαρέ δεν μπορεί να ξαναθέσει υποψηφιότητα, εκτός και αν υπάρχει αναθεώρηση του Συντάγματος).

Πλέον οι σχέσεις στο εσωτερικό του Μετώπου θα είναι ακόμα πιο τεταμένες μετά την άσκηση βέτο εκ μέρους του προέδρου, που μάλιστα είναι ογκολόγος ιατρός, και ειδικότερα για τα κίνητρα που εξήγησε ότι τον ώθησαν στο όχι. Επικαλέστηκε λόγους νομικούς ("διασαλεύει τη συνταγματική Τάξη"), ηθικούς ("είναι ένα κοινωνικό δεινό που πρέπει να αποφύγουμε"), επιστημονικούς ("υπάρχει ανθρώπινη ζωή από τη στιγμή, κιόλας, της σύλληψης"). Λόγια εύηχα στα αυτιά του μακαριώτατου Κοτούνιο και της οργάνωσης "Συντονισμός για τη ζωή": αλλά και μια ντροπή για τις γυναικείες οργανώσεις, τα αριστερά κόμματα και εφημερίδες που πρόσκεινται στο Μέτωπο. Ο Ταμπαρέ "έθαψε ένα από τα δύο χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας της Αριστεράς", έγραψε η εβδομαδιαία Brecha.

Κείμενο του Μαουρίτσιο Ματέσι
που δημοσιεύτηκε στην ιταλική εφημερίδα "Μanifesto"

Τα αριθμητικά δεδομένα

"Η άμβλωση είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα και η Αγία Έδρα επιθυμεί να το ξεριζώσει", ξεκαθάριζε ο καρδινάλιος Αλφόνσο Λόπες Τρουίλιο, πρόεδρος του παπικού συμβουλίου για την οικογένεια, στις αρχές του 2008. Και ανακοίνωνε με αυτό τον τρόπο τη σφοδρή επίθεση του Πάπα ενάντια στην άμβλωση, μια επίθεση που ξεκίνησε από τη Λατινική Αμερική: μία από εκείνες τις περιοχές του κόσμου στις οποίες είναι πιο δύσκολη η άμβλωση εξαιτίας της τεράστιας επιρροής της καθολικής εκκλησίας.

Και οι συνέπειες δεν άργησαν να φανούν: πέρα από τη Νικαράγουα, η οποία τιμωρεί ακόμα και την άμβλωση για λόγους υγείας και απαγορεύει τη διακοπή της εγκυμοσύνης σε κάθε περίσταση, τώρα η Ουρουγουάη, της οποίας ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας απέρριψε ένα νομοσχέδιο που επέτρεπε τη διακοπή της εγκυμοσύνης κατά τις 12 πρώτες εβδομάδες. Μόνο στην Κούβα και το Πόρτο Ρίκο η άμβλωση είναι πλήρως νόμιμη. Στο Μεξικό επιτρέπεται κατά τις 12 πρώτες εβδομάδες της εγκυμοσύνης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προσφάτως καυτηρίασε τη σκανδαλώδη κατάσταση των παράνομων αμβλώσεων, για την οποία ουδείς λόγος γίνεται. Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, περίπου 4 εκατομμύρια λατινοαμερικάνες γυναίκες κάνουν άμβλωση κάθε χρόνο, 4.000 πεθαίνουν ως συνέπεια των άσχημων συνθηκών υγιεινής στους χώρους όπου υποβάλλονται σε παράνομες αμβλώσεις. Η άμβλωση είναι υπεύθυνη για το 15% της μητρικής θνησιμότητας. Στη θεωρία –καταγγέλλει ο ΠΟΥ–, σε διάφορες περιοχές της ηπείρου (Αϊτή, Κόστα Ρίκα, Δομινικανή Δημοκρατία, Κολομβία, Περού) οι γιατροί μπορούν να διακόψουν την εγκυμοσύνη σε περίπτωση βιασμού, αιμομιξίας ή κινδύνου για τη ζωή της μητέρας, όμως σπάνια πράττουν κάτι τέτοιο. Και μόλις το 40% αυτών των γυναικών έχουν πρόσβαση σε κατάλληλες για έκτρωση συνθήκες. Η μερική αποποινικοποίηση δεν αρκεί αν η δημόσια εξουσία δεν αναλάβει να παρέχει τα απαραίτητα υγειονομικά μέσα. Όλα αυτά σε μια ήπειρο όπου το 25% των νέων λατινοαμερικανίδων γίνονται μητέρες πριν από τη συμπλήρωση των 20 ετών.