Αντρέ Γκορζ
του Ρ.Ρ.
Λίγο πριν συμπληρωθούν 40 χρόνια από την εξέγερση του Μάη του ’68, ο Αντρέ Γκορζ, μαζί με τη βαριά άρρωστη γυναίκα του Ντορίν, αυτοκτόνησαν τις τελευταίες μέρες του Σεπτέμβρη. Εκείνος 83 χρόνων, εκείνη 82. Δεν είχε περάσει πολύς καιρός από το εξομολογητικό κείμενο του Αντρέ Γκορζ στο τελευταίο του βιβλίο, όπου έγραφε, απευθυνόμενος στη γυναίκα του: «Σε λίγο καιρό θα γίνεις 82 χρόνων. Έχεις κοντύνει έξι εκατοστά, έχεις μείνει 45 κιλά, είσαι πάντα όμορφη, χαριτωμένη και ποθητή. Είμαστε 58 χρόνια μαζί και σ’ αγαπώ περισσότερο από ποτέ». Οι αριθμοί που παραθέτονται στη φράση αυτή δεν μπορούν να φυλακίσουν ή να ακυρώσουν τα αισθήματα…
Ο Αντρέ Γκορζ ήταν ένας σκεπτόμενος άνθρωπος, ένας φιλόσοφος, ένας άνθρωπος που είχε ανησυχίες και προσπάθησε να είναι χρήσιμος στο χώρο των ιδεών, των κινημάτων, της πολιτικής. Βασικά ήταν ένας άνθρωπος ριζοσπάστης που είχε μια βαθιά καλλιέργεια, επιστήμονας, και είχε την τύχη να βρεθεί σε περιβάλλοντα ανάλογα στη διαδρομή της ζωής του. Γεννήθηκε στη Βιέννη το 1923, αλλά γρήγορα πήγε και έζησε στη Γαλλία. Φίλος του Σαρτρ, επηρέαστηκε από τις ιδέες του υπαρξισμού. Κοντινός με τις ιδέες του Μαρκούζε, συνταράχτηκε από την τρομερή εμπειρία της εξέγερσης του Μάη του ’68. Είναι τότε που διαμορφώνεται ο αντικαπιταλισμός του και προσπαθεί να μελετήσει προβλήματα του σύγχρονου καπιταλισμού και της στρατηγικής που πρέπει να έχει το κίνημα. Γράφει για τον νεοκαπιταλισμό, την επανάσταση και τη μεταρρύθμιση, προσπαθεί να εντοπίσει τα νέα στοιχεία σε όλους τους όρους. Η άμπωτις του κινήματος και των ιδεών που ακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες επηρεάζουν τον Αντρέ Γκορζ, και τον βρίσκουμε πότε ενθουσιώδη στο νέο κίνημα που προβάλλει, την οικολογία, στην οποία θα παίξει ρόλο σαν κύριος εκφραστής της «πολιτικής οικολογίας», και πότε στο ρόλο του σκεπτικού, στοχαστικού παρατηρητή όσων νέων συμβαίνουν.
Ο Αντρέ Γκορζ είναι πάνω από όλα φιλόσοφος. Έννοια όχι τόσο σαφής, αλλά έτσι είναι: Στοχαστής με όλα τα πάνω και κάτω του, με όλες τις καλές και κακές στιγμές του, συμμέτοχος σε διάφορα εκδοτικά και πολιτικά εγχειρήματα, αλλά πάντα μια ζωντανή σκέψη. Ναι, σήμερα δεν υπάρχουν φιλόσοφοι, ούτε πολύς χώρος για τη φιλοσοφία και το στοχασμό. Μπορεί οι φιλόσοφοι από μόνοι τους να μην μπορούν να εξηγήσουν ή να αλλάξουν τον κόσμο, η έλλειψή τους όμως δείχνει μια κοινωνία πιο φτωχή, πιο αφυδατωμένη, λιγότερο ζωντανή. Ο Αντρέ Γκορζ εύκολα μπορεί να κριτικαριστεί από μαρξιστική σκοπιά, ιδιαίτερα για το «αντίο» που είπε στο προλεταριάτο. Δεν μπορεί όμως εύκολα να ξεμπερδέψει κανείς με τα θέματα που έθετε μέχρι το τέλος της ζωής του μέσα από το έργο του. Το έλλειμμα θεωρίας δεν αντιμετωπίζεται με αφορισμούς.
Ο θάνατός του και ο τρόπος που αυτός ήρθε, μας συγκίνησε. «Μια ηθική ευθύνης», έλεγε, «προϋποθέτει πολλά πράγματα. Προϋποθέτει μια ριζική κριτική των ύπουλων μορφών κυριαρχίας που ασκούνται πάνω μας και μας εμποδίζουν να συγκροτηθούμε σε συλλογικό υποκείμενο που ενώνεται από μια κοινή άρνηση και μια κοινή δράση».