Συνεχίζουμε σ’ αυτό το φύλλο το οδοιπορικό στην Αργεντινή, μετά την αποστολή αντιπροσωπείας της ΚΟΕ στη λατινοαμερικάνικη χώρα με αφορμή τους γιορτασμούς για τα 40χρονα του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος Αργεντινής (βλ. και φύλλα 243 και 244). Το ταξίδι στην επαρχία Σάντα Φε αποδείχτηκε μια ακόμη έντονη εμπειρία.
Το λεωφορείο που θα μας πάει στο Ροζάριο, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Αργεντινής και πρωτεύουσα της επαρχίας Σάντα Φε, ξεκινά από τον κεντρικό σταθμό υπεραστικών γραμμών, κοντά στο λιμάνι του Μπουένος Άιρες. Καθώς πλησιάζουμε στο σταθμό, σε μερικά κενά πίσω από μακριές σειρές κοντέινερς, διακρίνουμε κρυμμένη μια τεράστια παραγκούπολη. Οι σύντροφοι του PCR μας λένε ότι στις παράγκες "ζουν" σήμερα 100.000 άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους ξεβράστηκαν εκεί μετά την οικονομική κατάρρευση του 2001. Είμαστε ήδη εδώ κάποιες μέρες, αλλά οι τεράστιες (και συχνά κρυμμένες από το μάτι του ξένου επισκέπτη) αντιθέσεις δεν παύουν να μας σοκάρουν… Σύντομα όμως, καθώς απομακρυνόμαστε από την πρωτεύουσα μέσα στο υπεραστικό λεωφορείο (που βέβαια και αυτό είναι ιδιωτικοποιημένο), τις εντυπώσεις κερδίζει η απεραντοσύνη του κάμπου. Ολόγυρα, όσο φτάνει το μάτι, απλώνεται η αργεντίνικη πάμπα: τεράστια, επίπεδη, εύφορη γη, μεγάλο μέρος της οποίας ανήκει σε μεγαλογαιοκτήμονες και σε πολυεθνικές. Εδώ, η γενετικά τροποποιημένη σόγια έχει εκτοπίσει σχεδόν κάθε άλλη καλλιέργεια, και έχει περιορίσει ακόμη και τις παραδοσιακές κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.
Τέσσερις ώρες αργότερα η ατέλειωτη πάμπα έχει γίνει μονότονη, αλλά φτάνουμε στο Ροζάριο. Έχει σχεδόν ενάμιση εκατομμύριο κατοίκους και είναι χτισμένο κοντά στον ποταμό Παρανά, που είναι τόσο πλατύς και βαθύς ώστε τον ανεβαίνουν ακόμη και τάνκερ. Από τα τέλη του 19ου αιώνα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αστικά και εξαγωγικά κέντρα της Αργεντινής. Μας υποδέχεται ο γραμματέας του τοπικού PCR, και περνάμε από την Ιατρική Σχολή. Λίγες μέρες πριν ολοκληρώθηκαν οι εκλογές για το φοιτητικό σύλλογο της Ιατρικής, στις οποίες ψήφισαν 15.000 φοιτητές! Η σχολή και το πανεπιστημιακό νοσοκομείο είναι γεμάτα πανό και αφίσες του PCR και της φοιτητικής του παράταξης: "Εδώ σημειώσαμε τη μεγαλύτερη επιτυχία μας στο Πανεπιστήμιο του Ροζάριο", κρυφογελάει ο γραμματέας, και συνεχίζει: "Οι φοιτητές μας κέρδισαν εδώ το 53% των ψήφων". Αναρωτιόμαστε αν αποτελεί εξαίρεση: "Είναι η πρώτη φορά που ξεπερνάμε το 50% σε μια σχολή, αλλά στις μισές σχολές του Πανεπιστημίου είμαστε ήδη πρώτη δύναμη, με ποσοστά από 30% ως 45%. Η φοιτητική δουλειά έχει αναπτυχθεί πολύ τα τελευταία χρόνια, και η Επαναστατική Κομμουνιστική Νεολαία έχει δυναμώσει σε όλη την επαρχία". Πράγματι, σε όλη την πόλη βλέπει κανείς αφίσες και συνθήματα του PCR ενάντια στην κυβέρνηση και υπέρ ενός νέου Αργεντινάτσο. Ο σύντροφος μας εξηγεί ότι το Ροζάριο έχει μεγάλη αγωνιστική παράδοση: εκεί ξέσπασε το Μάη του 1969 εξέγερση ενάντια στο τότε στρατιωτικό καθεστώς, και μάλιστα ξεκίνησε από τους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής. Το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου ξέσπασε νέα εξέγερση, που πνίγηκε στο αίμα από το στρατό, με εκατοντάδες νεκρούς. Στη διάρκεια της δικτατορίας του 1976-83, εκατοντάδες δημοκράτες και κομμουνιστές "εξαφανίστηκαν" στο Ροζάριο…
Άγριος νεοφιλελευθερισμός
Λίγο αργότερα συναντιόμαστε με τον σύντροφο Κάρλος Παϊγιόλε, ηγετικό στέλεχος της Αγροτικής Ομοσπονδίας Αργεντινής, που ήταν και ένας από τους κεντρικούς ομιλητές στη μεγάλη εκδήλωση για τα 40χρονα του PCR στο Μπουένος Άιρες. Το πρόγραμμά του είναι βαρυφορτωμένο, καθώς βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση, και οι αγρότες της επαρχίας βρίσκονται με "το όπλο παρά πόδας" στους οδικούς άξονες, έτοιμοι να αποκλείσουν τους αυτοκινητόδρομους εάν η κυβέρνηση δεν υποχωρήσει. Τελικά η μία ώρα συζήτησης γίνεται ολόκληρο τετράωρο, καθώς ο Κάρλος έχει απλώσει ένα χάρτη στο τραπέζι, μας εξηγεί τα πάντα γύρω από την ιστορία της περιοχής και παθιάζεται, επιχειρηματολογώντας για το δίκιο της αγροτικής εξέγερσης. Ταυτόχρονα μας δίνει ένα συγκλονιστικό παράδειγμα του τι σημαίνει ο άγριος νεοφιλελευθερισμός: "Οι πολυεθνικές και οι τσιφλικάδες ελέγχουν την καλύτερη γη. Οι σιδηρόδρομοι ιδιωτικοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τη μεταφορά των προϊόντων τους. Το ίδιο και τα λιμάνια. Κάθε μεγάλη εταιρία έχει τους δικούς της σιδηροδρόμους, το δικό της λιμάνι, ακόμα και δική της τελωνειακή υπηρεσία!". Καταφέρεται εναντίον των πουλημένων στην κυβέρνηση μεγαλοσυνδικαλιστών, που συκοφαντούν τον ξεσηκωμό της αγροτιάς ως "αντιδραστική διαμαρτυρία των γαιοκτημόνων", αλλά και εναντίον τμήματος της Αριστεράς που κρατά μεσοβέζικη στάση. Μας υπόσχεται να πάμε την επόμενη μέρα σε ένα από τα μπλόκα που προετοιμάζουν οι αγρότες: "Έτσι, για να δείτε με τα μάτια σας τους… γαιοκτήμονες".
Στην παραγκούπολη των Τόμπας
Όμως το πρωί ξεκινά με μια ακόμη συνταρακτική εμπειρία: με τους συντρόφους του PCR πηγαίνουμε στις παρυφές της πόλης, όπου ιθαγενείς έχουν καταλάβει ένα μεγάλο οικόπεδο δίπλα σε μια παραγκογειτονιά που ήδη μετράει αρκετά χρόνια ύπαρξης. Πρόκειται για ιθαγενείς Τόμπας, ή Κομ όπως οι ίδιοι αυτοαποκαλούνται στη γλώσσα τους, που εκτοπίστηκαν από τη γη τους, στο βορρά της Αργεντινής, λόγω της "οικονομικής ανάπτυξης". Καθώς οι οικογένειες μεγαλώνουν, ο αρχικός καταυλισμός δεν τους χωρά πια. Έστησαν νέες παράγκες που φτάνουν ως τις σιδηροδρομικές γραμμές, αλλά αναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν όταν ένα τρένο εκτροχιάστηκε, καταπλακώνοντας και σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς. Έτσι αποφάσισαν να καταλάβουν ένα μεγάλο τμήμα ανεκμετάλλευτης γης δίπλα στον καταυλισμό τους. Η μετωπική οργάνωση του PCR, που είναι πολύ δραστήρια, προετοίμασε οργανωτικά την "επιχείρηση": η γη έπρεπε να καταληφθεί νύχτα, και μέσα σε λίγες ώρες να έχουν κατασκευαστεί τουλάχιστον 50-60 νέες παράγκες, ώστε να είναι δύσκολη η επέμβαση της αστυνομίας.
Φτάσαμε εκεί την μεθεπομένη της κατάληψης. Στην "είσοδο" του νέου καταυλισμού βλέπουμε κρεμασμένα πανό, και μια ομάδα νέων μας περιμένει. Οι περισσότεροι είναι ιθαγενείς, μέλη ή συμπαθούντες του Μαχητικού Ταξικού Ρεύματος, και υπεύθυνοι για την περιφρούρηση της κατάληψης. Τα αιτήματά τους είναι λιτά: "Αγωνιζόμαστε για να ζήσουμε σαν άνθρωποι. Θέλουμε ένα κανονικό σπίτι, ηλεκτρισμό και νερό. Και δουλειά!". Στο μεταξύ, έχουν κατασκευάσει τις παράγκες τους κι έχουν "κλέψει" ηλεκτρικό ρεύμα από έναν πυλώνα υψηλής τάσης. Μας ξεναγούν σε όλο τον καταυλισμό, "παλιό" και νέο. Λιγοστά πλινθόχτιστα σπίτια, οι παράγκες αποτελούν την πλειοψηφία, φτιαγμένες με ξύλα, πλαστικό και χαρτόνι. Τα καλύτερα κτίρια είναι δύο… εκκλησίες, που ανήκουν σε προτεστάντες. "Οι προτεστάντες έχουν αρχίσει να εκτοπίζουν τους καθολικούς ανάμεσα στους ιθαγενείς", μας λέει ένας σύντροφος, και εξηγεί: "Δεν κάνουν διακρίσεις ανάμεσα σε ιθαγενείς και λευκούς". Παιδιά με κουρέλια και σκυλιά παίζουν πάνω στο χώμα και στα βρώμικα ρυάκια. Η απόλυτη εξαθλίωση στην καρδιά της πλουσιότερης λατινοαμερικάνικης χώρας.
Επισκεπτόμαστε το στέκι του Μαχητικού Ταξικού Ρεύματος, που χρησιμεύει και σαν αποθήκη τροφίμων. "Τα τρόφιμα που βλέπετε εδώ τα μοιράζουμε σε κάθε οικογένεια ανάλογα με τις ανάγκες της", μας λέει η συντρόφισσα που καθοδηγεί τη δουλειά του κινήματος στον καταυλισμό, ιθαγενής και η ίδια. Και πού τα βρίσκετε; "Πριν από ένα μήνα κορυφώθηκαν οι κινητοποιήσεις του Μαχητικού Ταξικού Ρεύματος στο Ροζάριο, με αποκλεισμούς δρόμων και τελικά πολυήμερη κατάληψη της κεντρικής πλατείας της πόλης. Χιλιάδες άνθρωποι πήραν μέρος στον αγώνα. Απαιτήσαμε από την κυβέρνηση να πάρει έμπρακτα μέτρα ενάντια στην πείνα. Υπήρξαν σκληρές συγκρούσεις, αλλά δεν υποχωρήσαμε, ώσπου η κυβέρνηση συμφώνησε να μας δίνει κάθε μήνα ένα φορτίο τροφίμων". Όπως καταλαβαίνουμε, οι καταλήψεις αυτοκινητόδρομων και δημόσιων κτιρίων είναι μια μορφή αγώνα γενικευμένη σε όλη τη χώρα: "Είναι η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει η εξουσία", όπως λένε όλοι.
Στα μπλόκα των αγροτών
Αποχαιρετούμε τον καταυλισμό για να πάμε βόρεια, στην καρδιά της υπαίθρου. Οδηγός μας είναι η ΧΧΧ, πρόεδρος του Κινήματος Αγωνιζόμενων Γυναικών. Στη μια ώρα που διαρκεί η διαδρομή, μας διηγείται πώς ξεκίνησε αυτό το πρωτότυπο κίνημα γυναικών: "Στην ύπαιθρο χιλιάδες νοικοκυριά χρεοκοπούν εξαιτίας της κρίσης, και η τράπεζα προχωρά σε κατασχέσεις σπιτιών και χωραφιών. Οι άντρες τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να αντιδράσουν. Νιώθουν ντροπή, πολλοί πέφτουν στην κατάθλιψη, άλλοι εξαφανίζονται ή και αυτοκτονούν. Το κίνημά μας ξεκίνησε όταν μια γυναίκα, της οποίας το σπίτι θα έβγαζε η τράπεζα σε πλειστηριασμό, μάζεψε τις φίλες και συντρόφισσες της κι αποφάσισαν να αντιδράσουν. Μπήκαν στην αίθουσα του πλειστηριασμού και άρχισαν να τραγουδούν τον εθνικό ύμνο. Μία, δύο, δέκα, είκοσι φορές… ώσπου ο πλειστηριασμός ακυρώθηκε. Σιγά-σιγά οικοδομήσαμε το Κίνημα Αγωνιζόμενων Γυναικών σε εθνικό επίπεδο, και εμποδίζουμε τους πλειστηριασμούς, τις περισσότερες φορές με επιτυχία. Αν και πλέον κουβαλάνε τα ΜΑΤ μέσα στα δημόσια κτίρια, μας χτυπούν, μας συλλαμβάνουν, εμείς συνεχίζουμε να τραγουδάμε ώσπου να ακυρωθεί ο πλειστηριασμός. Επίσης συνεργαζόμαστε με το συνδικάτο των υπαλλήλων της Εθνικής Τράπεζας, που παλεύουν ενάντια στην ιδιωτικοποίησή της. Διότι αν η τράπεζα παίρνει τα σπίτια του κόσμου τώρα που είναι κρατική, φανταστείτε τι θα γίνει αν ιδιωτικοποιηθεί!".
Εντυπωσιασμένοι από τα λόγια της, φτάνουμε σ’ ένα σταυροδρόμι αυτοκινητόδρομου. Τεράστια λάστιχα βρίσκονται στο πλάι του δρόμου, και μια εκατοντάδα ανθρώπων είναι συγκεντρωμένη στο διάζωμα. "Είμαστε έτοιμοι να αποκλείσουμε τον αυτοκινητόδρομο αν η κυβέρνηση δεν υποχωρήσει", μας λένε οι επικεφαλής μετά τα καλωσορίσματα. "Έχουμε αρχίσει να συγκεντρωνόμαστε εδώ, χωρίς ακόμη να μπλοκάρουμε το δρόμο, σαν μέσο πίεσης", συνεχίζουν. Οι οδηγοί που περνούν κόβουν ταχύτητα, κορνάρουν και κάνουν το σήμα της νίκης. Όλοι πλησιάζουν, θέλουν να μιλήσουν: "Όλος ο κάμπος είναι μαζί μας. Ήδη υπάρχει κόσμος συγκεντρωμένος σε 400 σημεία σε όλη τη χώρα. Ο νεοφιλελευθερισμός μας καταστρέφει, πολύς κόσμος πεινάει, είμαστε καταχρεωμένοι, και τώρα η φορολογία στην αγροτική παραγωγή ξεπέρασε το 60%!". Η κατηγορία ότι οι αγροτικές κινητοποιήσεις υποκινούνται από τους τσιφλικάδες και στρέφονται ενάντια στην "προοδευτική κυβέρνηση" τους εξαγριώνει: "Ξέρετε πολλούς τσιφλικάδες που να πεινούν και οι τράπεζες να τους παίρνουν τα σπίτια και τα χωράφια; Αυτοί είναι που κάνουν ξεχωριστές διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση και προσπαθούν να εμποδίσουν τις κινητοποιήσεις μας". Κάποιος συμπληρώνει: "Εμείς είμαστε αυτοοργανωμένοι, οι λαϊκές συνελεύσεις μας αποφασίζουν για όλα". Και μια αγρότισσα: "Να γράψετε για μας, μην αφήνετε αναπάντητα τα ψέματα των ΜΜΕ!".
Επιστρέφουμε στο Ροζάριο για να πάρουμε το λεωφορείο για το Μπουένος Άιρες. Μας ξεπροβοδίζουν οι συντρόφισσες από το Κίνημα Αγωνιζόμενων Γυναικών και ο γραμματέας του PCR: "Χαιρετισμούς στους συντρόφους στην Ελλάδα!". Μέσα σε δυο μέρες ζήσαμε αλλεπάλληλες έντονες εικόνες και καταστάσεις. Είδαμε τον κόσμο να δυσκολεύεται να χορτάσει την πείνα του στην καρδιά ακριβώς της πλούσιας γεωργοκτηνοτροφικής επαρχίας. Αλλά το κυριότερο, πήραμε μια δυνατή γεύση της καθημερινής, αποφασιστικής και ελπιδοφόρας δουλειάς και της αυξανόμενης επιρροής του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος, τόσο στους εργαζόμενους και τη σπουδάζουσα νεολαία της πόλης, όσο και στους αγρότες. Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες αυτή η δουλειά θα φανεί ολοκάθαρα, στις νέες κινητοποιήσεις που ξεσπούν.
Οξύνεται η σύγκρουση με την κυβέρνηση
Την περασμένη εβδομάδα ολόκληρη η Αργεντινή συγκλονίστηκε από μεγάλες κινητοποιήσεις, στις οποίες συνέκλιναν αγρότες, εργάτες, άνεργοι και φοιτητές. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν σε όλες τις πόλεις της χώρας υπέρ της αγροτικής εξέγερσης και εναντίον της πολιτικής φτώχειας και πείνας που επιβάλλει η κυβέρνηση του ζεύγους Κίρχνερ. Σε πολλές περιπτώσεις οι διαδηλωτές συγκρούστηκαν με τις δυνάμεις καταστολής, και οι συλληφθέντες και τραυματίες ανέρχονται σε εκατοντάδες. Εξάλλου πολλαπλασιάζονται και τα μπλόκα στους αυτοκινητόδρομους από τους αγρότες και από ανέργους, ενώ και η εργατική τάξη μπαίνει στη μάχη με απεργίες σε μια σειρά εργοστάσια και επιχειρήσεις. Ενδεικτικό της ανόδου των αγώνων είναι ότι μέχρι στιγμής οι αποκλεισμοί αυτοκινητόδρομων φέτος έχουν φτάσει τους 2.539, ενώ στην περίοδο της εξέγερσης του Αργεντινάτσο, το 2001 και 2002, ήταν 1.383 και 2.336 αντίστοιχα (τα στοιχεία είναι από την εφημερίδα "hoy", όργανο του PCR).
Ερρίκος Φινάλης