ΔΙΚΤΥΟ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ, τεύχος 6, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2009

Το κίνημα των εκπαιδευτικών μετά “τα Δεκεμβριανά” και στο φόντο της κρίσης

Βύρων Λάμπρου, γραμματέας ΕΛΜΕ Καβάλας
Ψιμούλη Χρυσούλα, μέλος ΔΣ ΕΛΜΕ Άνω Λιόσια – Ζεφύρι
Ντρέκη Δήμητρα, γραμματέας ΕΛΜΕ Ρεθύμνου
Σταμούλης Θοδωρής, μέλος ΔΣ Α’ ΕΛΜΕ Αχαΐας
Μανεσιώτης Διαμαντής, μέλος ΔΣ ΕΛΜΕ Λακωνίας
Τζούτζιος Κώστας, γραμματέας Συλλόγου Δασκάλων κ’ Νηπιαγωγών Πάτρας
Κατσούλας Στάθης, μέλος ΔΣ Συλλόγου Δασκάλων κ’ Νηπιαγωγών “Δ. Γληνός”

Η προηγούμενη χρονιά χρωματίστηκε από τη νεολαιίστικη εξέγερση του Δεκέμβρη. Η μαθητική κοινότητα βγήκε μαζικά στο πολιτικό προσκήνιο ανατρέποντας τους συσχετισμούς. Μια νεολαία που αμφισβήτησε σε μαζικό επίπεδο το μέλλον που της προετοιμάζουν. Που εξέφρασε με απόγνωση την αντιπάθειά της για το σχολείο της αμάθειας, των ανούσιων πληροφοριών και των αδιάκοπων εξετάσεων.

Αλλά, αν οι μαθητές έδειξαν ένα διαφορετικό δρόμο, τι έπραξαν οι εκπαιδευτικοί; Πόσα κατάλαβαν από το νέο τοπίο που διαμορφώνεται; Πιο συγκεκριμένα: Θα συνεχίσει το εκπαιδευτικό κίνημα να συμπεριφέρεται και να δρα όπως την προηγούμενη περίοδο; Θα παραμείνει σε καθαρά συνδικαλιστικά πλαίσια και θα προτάσσει τα συντεχνιακά του κλάδου αιτήματα (επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ειδικό εκπαιδευτικό μισθολόγιο, κ.λπ.); Νομίζουμε ότι δεν μπορούμε να δούμε την εκπαίδευση και το πώς αυτή τροποποιείται παρά μόνο μέσα στην όξυνση της οικονομικής κρίσης. Η τελευταία βάζει τη σφραγίδα της καθοριστικά και αλλάζει τα πάντα.

Η ουσιαστική κατάργηση της δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης δεν είναι προϊόν μιας απλώς ανίκανης κυβέρνησης. Είναι σχεδιασμένη πολιτική. Οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί διακόπτουν τις συμβάσεις με τον ΟΠΑΔ και άλλα ασφαλιστικά ταμεία, γιατί καθυστερούν, χρόνια τώρα, οι πληρωμές τους ή παραμένουν στάσιμες για δεκαετίες οι αμοιβές τους. Αν συνδυαστεί αυτό με τα απογευματινά επί πληρωμή ιατρεία στα νοσοκομεία, την απόφαση των γιατρών των νοσοκομείων να μην κάνουν περισσότερες εφημερίες από αυτές που μπορούν να αντέξουν σαν άνθρωποι, η μόνη διέξοδος για τον ασφαλισμένο είναι το ιδιωτικό ιατρείο και η πληρωμή σε μετρητά. Το εφάπαξ, μια σημαντική κατάκτηση των εργαζομένων με την οποία “βούλωναν” αρκετές τρύπες οικογενειακές, αργά και σταθερά οδηγείται στην κατάργηση. Όταν τα μόνα διαθέσιμα του ταμείου προέρχονται από τις κρατήσεις των εν ενεργεία συναδέλφων, η αναμονή θα μεγαλώνει και ουσιαστικά το μεγαλύτερο τμήμα των συνταξιούχων ποτέ δεν θα προλάβει να το πάρει.

Και δεν συζητάμε, βέβαια, για αυξήσεις, αλλά για δικαιώματά μας, που τα έχουμε πληρώσει και εξακολουθούμε να τα πληρώνουμε με τις κρατήσεις από το μισθό μας. “Υπαρξιακά”, λοιπόν, ζητήματα έχουν τεθεί στη ζωή μας, που αφορούν και τους παλιούς και τους νέους εργαζόμενους.

Αλλά και πέρα από το θέμα της υγείας και το ασφαλιστικό κραχ, η κρίση αποτελεί τον προσφορότερο τρόπο για να καταργηθούν εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα, να αλλάξουν οι εργασιακές σχέσεις, να συμπιεστεί παραπέρα το εισόδημα των εργαζομένων. Το πρόσχημα πάντα θα είναι η δύσκολη κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο και οι μονόδρομοι θα στενεύουν διαρκώς, ώστε όλο και λιγότεροι να τους διαβαίνουν.

Η κρίση όμως γεννά και αντιστάσεις. Η πρόσφατη εξέγερση της νεολαίας πυροδοτεί ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εργαζόμενοι και νέοι. Τα μπλόκα των αγροτών, οι κινητοποιήσεις των κατοίκων για τον Ελαιώνα και το πάρκο της Κυψέλης είναι τα πρώτα παραδείγματα ότι αλλάζει η κατάσταση των πραγμάτων. Η μόνη απάντηση που μπορεί να δώσει ο καπιταλισμός στα όνειρα και στις επιθυμίες νέων και εργαζομένων είναι η καταστολή. Γι’ αυτό και εκατοντάδες νεολαίοι, και κυρίως μαθητές, συλήφθηκαν. Γι’ αυτό και, για πρώτη φορά, εφαρμόζεται ο τρομονόμος στη χώρα μας σε βάρος ανήλικων μαθητών. Γιατί με τον παραδειγματισμό ελπίζει η κυβέρνηση να μη βρει μιμητές η εξέγερση του Δεκέμβρη. Αλλά δεν σταματούν μόνο εκεί. Έχει αρχίσει μια αντεκδικητική προσπάθεια να τιμωρηθούν οι μαθητές επειδή έκλεισαν το σχολείο τους και απείχαν από τα μαθήματα, αλλά και γιατί σήκωσαν κεφάλι. Να γίνει βίωμα ότι κάθε κινητοποίηση θα τιμωρείται με στέρηση δικαιωμάτων. Σε μια σειρά σχολεία, με πρωτεργάτες τους διευθυντές αλλά πολλές φορές και σύμφωνους μια μερίδα καθηγητών, καταργούνται οι σχολικές αργίες (17 Νοέμβρη, 27η Οκτωβρίου, Τριών Ιεραρχών) ή περικόπτονται εντελώς οι περίπατοι και απειλούνται οι μαθητές και με κατάργηση της 5ήμερης.

Κάνει λάθος όποιος πιστεύει ότι η καταστολή αφορά μόνο τους μαθητές. Η δικαστική απόφαση στις 28/1, έπειτα από προσφυγή των υπουργείων Μεταφορών, Οικονομικών και Εσωτερικών κατά της στάσης εργασίας της ΑΔΕΔΥ, ενώ στρέφονταν κατά της 24ωρης απεργίας των ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας που καλύπτονταν από αυτή τη στάση, οδήγησε σε μια απόφαση που ανοίγει τον ασκό του Αιόλου. Απαγορεύει ουσιαστικά την κήρυξη απεργιών από τα ΓΣ των τριτοβάθμιων οργάνων και ορίζει ότι μόνος αρμόδιος είναι το συνέδριο του συγκεκριμένου συνδικάτου.

Περιστολή δημοκρατικών δικαιωμάτων και διάλογος

Η απομάκρυνση του Στυλιανίδη και η τοποθέτηση στη θέση του του Α. Σπηλιωτόπουλου δεν είναι μια απλή αλλαγή. Προφανώς, ο δεύτερος είναι πιο επικοινωνιακός και με άλλο life style θα επιδιώξει να παρουσιάσει μια εικόνα διαλόγου με τη νεολαία. Δεν είναι τυχαίες οι μέχρι σήμερα κινήσεις του. Χαμηλό προφίλ, επίσκεψη σε σχολείο και συζήτηση με τους μαθητές, επίσκεψη στην ΟΛΜΕ – “δεν θέτουμε προαπαιτούμενα στο διάλογο”, “από μηδενική βάση ο διάλογος” κ.λπ. Ενώ δεν απαντά σε κανένα από τα αιτήματα και τους προβληματισμούς των μαθητών (σχολείο χωρίς ουσία, φροντιστήριο, ζωή χωρίς μέλλον κ.λπ.), οι όποιες “αλλαγές” που θα συνδιαμορφώσουν κάποτε οι φορείς (κόμματα, ομοσπονδίες, πρυτάνεις, “σοφοί” τύπου Μπαμπινιώτη) θα στηρίζονται πάνω στο ήδη διαμορφωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.

Στην πραγματικότητα, δεν ενδιαφέρονται αυτή τη στιγμή να αλλάξουν κάτι με επείγον τρόπο. Το εκπαιδευτικό σύστημα δουλεύει με τους ρυθμούς που θέλουν. Έχουν αλλάξει τα αναλυτικά προγράμματα, η γνώση περιθωριοποιείται, η στοχοπροσήλωση στις δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσει ο νέος προχωρά, η παραπαιδεία επεκτείνεται κατακτώντας νέες ηπείρους της εκπαίδευσης, το ιδιωτικό κεφάλαιο μέσω της αναγνώρισης των Κέντρων Ελευθέρων Σπουδών και των ΣΔΙΤ αναλαμβάνει νέες κερδοφόρες δουλειές.

Η μόνη συζήτηση που αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα και η οποία χρειάζεται να τροποποιηθεί, για να είναι συγκρίσιμα τα εκπαιδευτικά συστήματα στις χώρες της ΕΕ, είναι το σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Την ίδια στιγμή, θα συνεχίζουν να δημιουργούν τετελεσμένα μέσω διατάξεων, ρυθμίσεων, εγκυκλίων, για την αξιολόγηση, την αποκέντρωση, την υποχρηματοδότηση και τους άλλους πυλώνες της εμπορευματοποίησης και της διάλυσης του δημόσιου σχολείου.

Είναι βέβαιο ότι μια εξεταστική αλλαγή δεν πρόκειται να αλλάξει, ουσιαστικά, κάτι σ’ αυτό το σχολείο. Θα πάψει να είναι ένας χώρος συγκέντρωσης ασύνδετων πληροφοριών που η κατάκτησή τους θα αποδεικνύεται μέσα από κάποιο είδος εξεταστικής διαδικασίας; Από ό,τι φάνηκε, στη Βουλή, στην προ ημερησίας διάταξης συζήτηση, δεν αποφασίστηκε τίποτα και το θέμα παραπέμφθηκε στις ελληνικές καλένδες, όπου μια επιτροπή, έπειτα από διάλογο, θα προτείνει κάποια στιγμή ένα νέο εξεταστικό σύστημα. Παρά τα μεγάλα λόγια περί χτυπήματος της παραπαιδείας, της παπαγαλίας και όλων των άλλων “κακών” που βασανίζουν για αδιευκρίνιστους λόγους την παιδεία, η τελική “λύση” που θα δοθεί θα αποβλέπει στην εκ νέου διεύρυνση αυτών των φαινομένων. Εξάλλου, μεταπολιτευτικά, κάθε εξεταστικό σύστημα εισαγωγής στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση είχε σαν τελικό αποτέλεσμα την αύξηση της παραπαιδείας.

Αν όμως η συζήτηση στη Βουλή δεν πολυασχολήθηκε με το εξεταστικό, ήταν φανερή η προσπάθεια κυβέρνησης με τη συναίνεση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του ΛΑΟΣ να τελειώνει με το πανεπιστημιακό άσυλο και τα όποια δημοκρατικά δικαιώματα έχει ακόμα η πανεπιστημιακή κοινότητα. Και για όσους στοιχήθηκαν εύκολα με το “φτάνει πια με τους βανδάλους και τη βία” και ότι πρέπει να εφαρμοστεί ο νόμος, γρήγορα έγινε κατανοητό ότι ο νόμος αφορά όχι μόνο όσους π.χ. αποτελούν κίνδυνο κατά της ανθρώπινης ζωής –όπως θέλουν να το εμφανίσουν– αλλά και όσους “εμποδίζουν” τα μαθήματα και τη λειτουργία ενός ΑΕΙ ή ενός σχολείου. Δηλαδή, τους απεργούς ή τους φοιτητές και τους μαθητές, που μέσα από τις συνελεύσεις τους αποφασίζουν καταλήψεις. Ο αστικός κόσμος στοιχίζεται και θωρακίζεται με στόχο να καταργηθεί και ο τελευταίος “αναχρονιστικός” θεσμός, για να προχωρήσει ακλόνητη η εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης. Το ζητούμενο είναι η επιστροφή στην ομαλότητα και την τάξη, το χτύπημα της κουλτούρας της αντίστασης και των αγώνων μέσα στους χώρους της εκπαίδευσης. Ο λόγος στον ίδιο τον Κ. Καραμανλή από τα πρακτικά της Βουλής:

“Θέλω, ωστόσο, στο σημείο αυτό να επεκταθώ. Πρόβλημα, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν είναι μόνο οι καταλήψεις στα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Είναι και οι βιαιότητες εξωσχολικών στοιχείων, οι μεγάλες καταστροφές, οι αντιδημοκρατικές πρακτικές στις καταλήψεις σχολείων της μέσης εκπαίδευσης. Χρειάζεται, λοιπόν, να πάρουμε όλοι ξεκάθαρη θέση, θέση για ανοικτά σχολεία, θέση για ανεμπόδιστη πρόσβαση κάθε φοιτητή, κάθε σπουδαστή, κάθε μαθητή στο μάθημά του, θέση, σε τελική ανάλυση, σεβασμού στη δημοκρατία. Η βία δεν πάει άλλο!” (Χειροκροτήματα από την πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας)

Οι χαρακτηρισμοί με έντονα μαύρα γράμματα δεν είναι από εμάς…

Μπροστά στο 2009

Επομένως, το στοίχημα για το επόμενο διάστημα δεν είναι ποιο ακριβώς είναι το καλύτερο σύστημα πρόσβασης. Είναι η υπεράσπιση του δικαιώματος για Δημόσια Δωρεάν Παιδεία, για αξιοπρεπή εργασία. Οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς και κυρίως η νεολαία αναζητούν απαντήσεις στα αδιέξοδα που βλέπουν μπροστά τους. Εδώ και μια δεκαετία, από τη μεταρρύθμιση Αρσένη, “παίζει” η σύνδεση του σχολείου με τις ανάγκες της αγοράς, να παράγει δηλαδή το σχολείο μελλοντικούς εργαζόμενους, εφοδιασμένους με χειρωνακτικές και πνευματικές δεξιότητες, για να μπορούν να απορροφηθούν. Όμως η βαθιά οικονομική κρίση με τα εκατομμύρια ανά τον κόσμο απολυμένων εργαζόμενων όλων των βαθμίδων (ανώτερα, μεσαία και κατώτερα στελέχη), που αναγκάζονται να κρύβουν τα προσόντα τους κυνηγώντας μια δουλειά εφήμερης επιβίωσης, απαξιώνει επαγγελματικά δικαιώματα και προσόντα, απαξιώνει το δικαίωμα της ζωής στο παρόν και το μέλλον. Η ίδια η ζωή μας δείχνει ότι το πρόβλημα της ανεργίας δεν έχει να κάνει με το αν “είσαι καλός ή κακός μαθητής”. Έχει να κάνει με τον τρόπο παραγωγής και τις υπάρχουσες κοινωνικές σχέσεις που γεννούν το πρόβλημα.

Η εξέγερση της νεολαίας, αν και αυθόρμητη, άνοιξε ταυτόχρονα κι ένα παράθυρο στο μέλλον. Απέναντι στη λογική του υποταγμένου συνδικαλισμού, που θα είναι συνδιαμορφωτής των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, δεν είναι λύση η αδιαφορία ή απομάκρυνση από τις κεντρικές, συλλογικές διαδικασίες, αλλά η συμμετοχή με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες αποφάσεων και ελέγχου. Απέναντι στο συντεχνιασμό και στην ανάπτυξη ενός δημοσιοϋπαλληλικού ωχαδερφισμού, υπάρχει και η διέξοδος της ανάπτυξης ενός μορφωτικού κινήματος, που θα λαμβάνει υπόψη του τις πραγματικές ανάγκες της νεολαίας. Απέναντι σε ένα σχολείο που φτιάχνει τους μελλοντικούς άνεργους και, στην καλύτερη περίπτωση, τους μισοαπασχολήσιμους και ευέλικτους εργαζόμενους, μπορεί να αντιπαρατεθεί ένα σχολείο της γνώσης, της κουλτούρας και της ολόπλευρης ανάπτυξης της κοινωνίας. Απέναντι στην εμπορευματοποιημένη και ιδιωτικοποιούμενη εκπαίδευση, η δημόσια και δωρεάν υποχρεωτική εκπαίδευση. Απέναντι στην ηττοπάθεια και το συμβιβασμό, η δύναμη της μαζικής κινητοποίησης.

Το 2009 μπορεί να γίνει μια χρονιά ανατροπής της σήψης και της διάλυσης.