ΦΑΚΕΛΟΣ: Πρωτομαγιά 2008, στόχος η ζωντανή εργασία

Αποστολή: Της Μανωλάδας οι κολασμένοι

Όταν φτάσαμε στη Νέα Μανωλάδα, τη Μεγάλη Δευτέρα το πρωί, το κλίμα ήταν φαινομενικά ήρεμο. Οι αστυνομικές δυνάμεις είχαν αποχωρήσει –συναντήσαμε μόνο δυο περιπολικά όλα κι όλα–, οι μετανάστες εργάτες γης είχαν γυρίσει στα θερμοκήπια, παίρνοντας αύξηση ενάμισι ευρώ στο μεροκάματο, και οι ντόπιοι στο καφενείο συζητούσαν για όλους εκείνους που "δυσφήμισαν" το χωριό τους "στα καλά καθούμενα" κοιτώντας κι εμάς "στραβά". Οι κουβέντες με το σταγονόμετρο…

Είχαν προηγηθεί η διήμερη απεργία των μεταναστών που αρνήθηκαν να δουλεύουν για 23,5 ευρώ τη μέρα στο καμίνι των θερμοκηπίων φράουλας, ζητώντας παράλληλα ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, ο άγριος ξυλοδαρμός τριών μελών του ΠΑΜΕ Ηλείας και αρκετών μεταναστών, απειλές και τουφεκιές στον αέρα, που δεν επιβεβαιώνονται επισήμως…

"Κανένα άλλο περιστατικό δεν συνέβη (σ.σ. η ανακοίνωση είναι για τον ξυλοδαρμό των συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ), επιπλέον δε ουδεμία καταγγελία ή αναφορά περιήλθε στις αστυνομικές υπηρεσίες περί απειλητικών συμπεριφορών ή οπλοφορούντων ατόμων", αναφέρει, μεταξύ άλλων, η ανακοίνωση της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος της 20ής Απριλίου.

Θέλαμε να μιλήσουμε με κάποιους μετανάστες. Η συμβουλή ενός συναδέλφου ήταν να μην πάμε μόνοι μας στα χωράφια έπειτα απ’ όσα έχουν συμβεί. Το κλίμα δεν θα ήταν… φιλικό. Τελικά, μας δέχτηκε στο χωράφι του ένας παραγωγός, ο οποίος μας έφερε δύο από τους εργάτες του να μας μιλήσουν. Και οι δύο δήλωσαν ικανοποιημένοι από την αύξηση που πήραν…

"Τα 25 ευρώ είναι καλά, τα 30 είναι πολλά", μας είπαν. "Εμείς εδώ είμαστε ευχαριστημένοι, το αφεντικό δουλεύει σαν κι εμάς". Το αφεντικό ήταν δίπλα. Μας είπε ότι με το τριαντάευρο "δεν βγαίνει", καθώς η καλλιέργεια της φράουλας είναι από τις πιο ακριβές και δύσκολες. Κοστίζει από 5.000 ευρώ το στρέμμα και για το μάζεμα χρειάζονται τουλάχιστον 100 μεροκάματα το στρέμμα.

Σε όλη την κουβέντα διαχώριζε τη θέση του από τα γεγονότα των προηγούμενων ημερών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι στο δικό του το χωράφι τα πράγματα λειτουργούν αλλιώς: οι εργάτες δεν πληρώνουν για τα πλαστικά τολ όπου μένουν, δουλεύει μαζί τους χρόνια, τους ξέρει, ξέρει τις οικογένειές τους.

Φύγαμε, κατευθυνόμενοι προς έναν από τους διάσπαρτους καταυλισμούς όπου μένουν οι μετανάστες. Τα πλαστικά τολ των θερμοκηπίων έχουν μετατραπεί σε καταλύματα? παιδικές κούνιες κρεμασμένες στα δέντρα, μπουγάδες απλωμένες και παραπήγματα για τουαλέτες.

"Δεν μιλάμε ελληνικά", μας είπαν πριν προλάβουμε καν να ρωτήσουμε, και έριχναν κλεφτές ματιές τριγύρω. Ήταν η ώρα που οι εργάτες γης επέστρεφαν από τα θερμοκήπια. Δίπλα μας πέρασαν κάποια αγροτικά με τις καρότσες τους γεμάτες μετανάστες. Κάποιοι μας χαιρέτησαν φωνάζοντας δυνατά: "Τριάντα".

"Γι’ αυτά που βλέπετε πληρώνω 150 ευρώ το μήνα", μας φώναξε ένας μαυριδερός άντρας από την απέναντι μεριά του δρόμου.

Τον πλησιάσαμε.

"Δουλεύω χρόνια στην Ελλάδα, το αυτοκίνητό μου είναι ελληνικό", μας είπε δείχνοντας ένα σαραβαλιασμένο Lada. "Να γράψετε για το πώς ζούμε, πού μένουμε, για το πώς μας παίρνουν τα λεφτά από τα μπακάλικα που στήνουν εδώ". Μας είπε ότι είναι Βούλγαρος από το Ρούσε.

Αρνήθηκε ότι υπάρχουν "μεσάζοντες" που κανονίζουν ποιος εργάτης θα δουλέψει πού, παίρνοντας τρία ευρώ το κεφάλι, κι ότι τώρα ζητούν περισσότερα. "Δεν το έχω ακούσει", μας είπε.

"Έχει οικογένεια εδώ, τι τον ρωτάτε;" πέταξε φευγαλέα ένας άλλος μετανάστης, ο οποίος δεν στάθηκε να μας μιλήσει.

Άγριες… φράουλες

Στα θερμοκήπια φράουλας στη Νέα Μανωλάδα δουλεύουν σήμερα γύρω στους 2.500 μετανάστες από το Μπανγκλαντές, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ινδία, το Πακιστάν. Πολλοί απ’ αυτούς θα μείνουν στην περιοχή για τη συγκομιδή της πατάτας, άλλοι θα φύγουν προς τη Μακεδονία για τα ροδάκινα και μετά στην Άρτα για τα πορτοκάλια.

Οι περισσότεροι δεν έχουν χαρτιά: Βούλγαροι και Ρουμάνοι βρίσκονται στην Ελλάδα με τουριστικά έγγραφα και περιμένουν –τώρα που οι χώρες τους μπήκαν στην ΕΕ– πότε θα μπορούν να μπαίνουν στη χώρα μόνο με την επίδειξη της ταυτότητάς τους – Ευρωπαίοι πολίτες γαρ…

Στη Νέα Μανωλάδα παράγεται το 90% της εγχώριας παραγωγής φράουλας. Ο συνεταιρισμός IRMINI έχει 31 μέλη, ενώ ο συνολικός αριθμός των παραγωγών φτάνει περίπου τους 45. Κανένας δεν ήθελε όμως να μας μιλήσει επίσημα.

"Όλοι το παρατράβηξαν, το ένα έφερε το άλλο", μας είπε τοπικός παράγοντας, ο οποίος όμως δεν ήθελε να μιλήσει επώνυμα. "Το πρόβλημα είναι η διαμονή", είπε προτού φύγει.

Οι εικόνες όμως που αντικρίζεις στη Νέα Μανωλάδα αποδεικνύουν ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο η διαμονή. Η δουλειά στα θερμοκήπια είναι εξοντωτική, η ζέστη αφόρητη – ακούσαμε ακόμα και για θανάτους μεταναστών από θερμοπληξία. Σκυφτοί για ώρες, χωρίς μάσκες ή γάντια –οι φράουλες ψεκάζονται με φυτοφάρμακα κάθε δεκαπέντε μέρες, "πιστοποιημένα", μας είπαν– οι εργάτες γης δουλεύουν με προσοχή, γιατί ο καρπός είναι ντελικάτος στο μάζεμα.

Από τα 25 ευρώ του "αυξημένου" πλέον μεροκάματου είναι ζήτημα αν τα πέντε μένουν στους μετανάστες: το νοίκι για τις χαμοκέλες, που κυμαίνεται από 50 έως 150 ευρώ, τα ψώνια στα αυτοσχέδια μπακάλικα, που στήνονται στους καταυλισμούς από τους "φραουλάδες", το κατά κεφαλήν χαράτσι από τους "νταβατζήδες" ομοεθνείς των μεταναστών, που κανονίζουν ποιος θα δουλέψει στα χωράφια και ποιος όχι. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, ο "μεσάζοντας" παίρνει τα μεροκάματα από τον παραγωγό και τα μοιράζει εκείνος στους "δικούς του" εργάτες γης – η δουλεία διπλή.

Η κατάσταση στη Νέα Μανωλάδα δεν δημιουργήθηκε σήμερα, δεν είναι άγνωστη στους ντόπιους, στις αρχές. Είναι η ίδια κατάσταση που επικρατεί σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, άσχετα αν οι τοπικοί φορείς προσποιούνται ότι ανακαλύπτουν σήμερα τον κόσμο.

Όταν ρωτήσαμε ποιος μάζευε παλιά τις φράουλες, μας είπαν: "Οι γυναίκες του χωριού". Σήμερα, οι γυναίκες του χωριού έχουν αντικατασταθεί από χιλιάδες άλλες γυναίκες, άντρες και παιδιά, μετανάστες που δεν στοιχίζουν τίποτα, είναι "αναλώσιμοι", χωρίς χαρτιά και στοιχεία. Κάποιοι απ’ αυτούς ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας καλύτερο μεροκάματο και ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Πήραν ψίχουλα. Οι όροι όμως για νέα ξεσπάσματα είναι υπαρκτοί.

Ρεπορτάζ: Κατερίνα Παγουλάτου