Θέσεις του 2ου συνεδρίου της ΚΟΕ

Μέρος πρώτο: Εξελίξεις στον κόσμο

Α. Οι ρωγμές του ιμπεριαλιστικού νεοταξικού μονόδρομου και ο πολυπολικός κόσμος

1. Το πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο του σύγχρονου κόσμου στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα είναι η ανάδυση των ρωγμών και της ευθραυστότητας που παρουσιάζει με όλο και εμφανέστερο τρόπο ο παγκοσμιοποιημένος μονοπωλιακός καπιταλισμός και το νεοταξικό του εποικοδόμημα και, παράλληλα, η ανάδυση ενός νέου πόλου, αυτού των αγωνιζόμενων λαών.

2. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, ό,τι και αν έκανε για να διατηρήσει και να εκμεταλλευτεί τη μονοπωλιακή του θέση ως μοναδικής υπερδύναμης εδώ και 15 χρόνια, δεν μπορεί να διατηρήσει την παγκόσμια κυριαρχία χωρίς κλυδωνισμούς, αδυνατεί να προωθήσει με επιτυχία τα κοσμοκρατορικά του σχέδια. Η υπό αμερικάνικη κυριαρχία προσπάθεια επιβολής μιας Νέας Τάξης Πραγμάτων προχωρεί με αντιφατικό τρόπο και σκορπά μια τεράστια διεθνή αταξία την οποία αδυνατούν να ελέγξουν οι ιμπεριαλιστές: νέοι πόλοι αναδεικνύονται στη διεθνή σκηνή, παλιοί και νέοι ανταγωνισμοί ανατροφοδοτούνται, δημιουργούνται νέες δυνατότητες στην ιστορική εξέλιξη. Ο ιμπεριαλιστικός νεοταξικός μονόδρομος παρουσιάζει ρωγμές, αρχίζει να φαίνεται η αδιέξοδη και τραγική για την ανθρωπότητα πορεία του, απονομιμοποιούνται τα δόγματα που είχε επιβάλει η «ενιαία σκέψη» κατά τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, αναδύεται όλο και καθαρότερα ο γενοκτονικός του χαρακτήρας.

3. Ο σύγχρονος κόσμος δεν είναι μονοπολικός, αλλά πολυπολικός. Ένας από τους υπό διαμόρφωση πόλους είναι ο πόλος των αγωνιζόμενων λαών, η Διεθνής Κοινότητα των Λαών. Η ύπαρξη και δράση αυτού του πόλου βαθαίνει ακόμα παραπέρα την κρίση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού αλλά και του συστήματος διεθνών σχέσεων που ήθελε να επιβάλει το νεοταξικό ιμπεριαλιστικό διευθυντήριο. Η έννοια του πολυπολικού κόσμου περικλείει μια σύνθετη και σε εξέλιξη κατάσταση, την οποία δεν διαμορφώνει ένας μοναδικός και αδιαμφισβήτητος παράγοντας, π.χ. ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός. Η έννοια του μονοπολικού κόσμου προσέδιδε στον παράγοντα αυτό υπερφυσικές και εξωιστορικές δυνατότητες.

4. Στον κόσμο σήμερα υπάρχουν: α) μία υπερδύναμη (στρατιωτική, πολιτική, οικονομική), οι ΗΠΑ, β) τρεις μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα), γ) τέσσερα μεγάλα οικονομικά κέντρα (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπωνία, ενώ αναδύεται και η Κίνα), δ) μερικές μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία, Ιαπωνία, Ιταλία κλπ). Ταυτόχρονα, δημιουργούνται νέες ομαδοποιήσεις χωρών και δυνάμεων, που κι αυτές προσπαθούν να παρέμβουν περισσότερο ή λιγότερο ανεξάρτητα (Ινδία, Βραζιλία, Κίνα κλπ). Ο υπό διαμόρφωση πόλος των αντιστάσεων σ’ ολόκληρο τον κόσμο δείχνει επίσης την αδυναμία των ιμπεριαλιστών να επιβάλουν παντού την κυριαρχία τους και την ομοιομορφία που θα ήθελαν. Σ’ αυτό το περιβάλλον οξύνονται και αναδεικνύονται με πιο έντονο τρόπο και σε νέες κλίμακες τόσο οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, όσο και η αντίθεση που αντιπαραθέτει τους λαούς, τα έθνη και την εργατική τάξη σε ολόκληρο τον κόσμο από τη μια πλευρά, με τις ιμπεριαλιστικές μονοπωλιακές δυνάμεις και τους συμμάχους τους από την άλλη. Η τελευταία είναι η κύρια αντίθεση στο σύγχρονο κόσμο.

5. Στη σύγχρονη ιστορία υπήρχαν βασικές δυνάμεις που αντιπαρατίθονταν, καθώς και ενδιάμεσες δυνάμεις. Ο σύγχρονος καπιταλιστικός κόσμος γνώρισε στον 20ό αιώνα ένα μεγάλο σχίσμα με την Οκτωβριανή Επανάσταση και χωρίστηκε σε δύο θανάσιμα αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Στην πορεία σχηματίστηκαν δύο συνασπισμοί: ο ναζιφασιστικός άξονας και η αντιχιτλερική συμμαχία. Ο αντιαποικιακός αγώνας μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο γέννησε το κίνημα των «αδεσμεύτων» χωρών, που αποτέλεσε μια άλλη διεθνή συσπείρωση. Η πορεία της ΕΟΚ και της ΕΕ αποτελούσε σε ένα βαθμό κίνηση αποδέσμευσης από την αμερικάνικη κηδεμονία και δημιουργίας ενός νέου πόλου στη διεθνή οικονομική και πολιτική ζωή. Ο «διπολικός κόσμος» έκφραζε την όξυνση του ανταγωνισμού ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ και προσπαθούσε να ευθυγραμμίσει στις ανάγκες τους όλες τις ενδιάμεσες δυνάμεις, να εμποδίσει κάθε συσπείρωση σε ανεξάρτητη κατεύθυνση από τις δύο ανταγωνίστριες δυνάμεις. Μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού», οι ΗΠΑ προσπάθησαν να προωθήσουν έναν «μονοπολικό» κόσμο στον οποίο θα κυριαρχούσαν απόλυτα.

6. Στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα προσπαθήθηκε από τις ΗΠΑ και τις άλλες δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να επιβληθεί μια τεράστια ομοιομορφία (πολιτική, οικονομική, κοινωνική) και να εξαπλωθεί μια διεθνοποιημένη (παγκοσμιοποιημένη) οικονομική βάση που θα εξυπηρετούσε τους στόχους της κερδοφορίας μέσα σε ένα περιβάλλον παρατεταμένης κρίσης. Παράλληλα, για να γίνει αυτό δυνατό, προσπαθήθηκε να στηθεί ένα διεθνές αντιδραστικό επιθετικό εποικοδόμημα, η Νέα Τάξη Πραγμάτων, με ενιαία πάνω-κάτω χαρακτηριστικά. Στη βάση αυτή προωθήθηκαν αναδιαρθρωτικά κύματα αλλαγών και προσαρμογών, εξαπολύθηκαν πόλεμοι και διεθνείς σταυροφορίες. Στην ουσία πολλαπλασιάστηκε η αταξία, η αστάθεια και οι συστεμικοί κίνδυνοι σε παγκόσμιο επίπεδο.

7. Ο σύγχρονος παγκοσμιοποιημένος μονοπωλιακός καπιταλισμός μαστίζεται από μια παρατεταμένη κρίση, της οποίας τα συμπτώματα γίνονται ολοένα και πιο ορατά, πιο συχνά, πιο βαθιά, πιο καταστροφικά. Οι «απαντήσεις» του κεφάλαιου στην κρίση είναι η υιοθέτηση μέτρων που οδηγούν σε καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων και δυνατοτήτων, σε φυγή προς τη χρηματιστηριοποίηση της οικονομίας, σε ενδυνάμωση της στρατιωτικοποίησης και του πολέμου σαν μοναδικής διεξόδου για την οικονομική αναζωογόνηση, σε γενικευμένη παγκόσμια λιτότητα και αποκλεισμό τεράστιων μαζών από κάθε παραγωγική δραστηριότητα. Τα αποτελέσματα αυτών των «απαντήσεων» είναι καταστρεπτικά. Ο καπιταλισμός στο «μεταβιομηχανικό» ιμπεριαλιστικό του στάδιο καταγράφεται σαν ένα γενοκτονικό σύστημα που υιοθετεί την «καταστροφική παραγωγή» (εγκληματική σπατάλη των πρώτων υλών και του ανθρώπινου δυναμικού, ανελέητη κακομεταχείριση δισεκατομμυρίων ανθρώπων, βιασμός της φύσης παρόλη τη ρητορική περί οικολογίας, πόλεμοι).

8. Η στρατηγική της μοναδικής υπερδύναμης, των ΗΠΑ, ήταν να ευθυγραμμίσει έως ένα βαθμό στις διακηρύξεις και στους στόχους τους ανταγωνιστές της, να κάνει αδύνατο σε ένα βραχυπρόθεσμο διάστημα να εμφανιστεί κάποιος που να μπορεί στα σοβαρά να την ανταγωνιστεί, να μπορεί να εξάγει την κρίση της σε διάφορα σημεία του πλανήτη. Η φυγή προς τον πόλεμο αποτέλεσε βασικό μοχλό των παραπάνω επιδιώξεων, ιδιαίτερα μετά τις 11/9/2001. Ο «νέος αμερικάνικος αιώνας» και το δόγμα του «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία», με τα οποία ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός προσπάθησε να προωθήσει τη στρατηγική του, είχαν ορισμένα αποτελέσματα αλλά δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν άλλες εξελίξεις. Μεγαλύτερη επιτυχία του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού μπορεί να θεωρηθεί η παρεμπόδιση της Ευρώπης να βαδίσει πιο γρήγορα προς τη συγκρότηση ενός ενιαίου ανταγωνιστικού ιμπεριαλιστικού πόλου. Η διάσπαση της Ευρώπης σε «νέα», φιλοαμερικάνικη, και σε «παλιά», όχι τόσο φιλοαμερικάνικη, ήταν ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα των αμερικάνων ιθυνόντων. Όσον αφορά την εκπλήρωση των υπόλοιπων στόχων τους, δεν μπορούν να είναι και τόσο ευχαριστημένοι.

9. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια κρίση, όχι στόχων αλλά δυνατοτήτων να επιβάλει μια αλαζονική και υπερφίαλη στρατηγική κυριαρχίας σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτή την κρίση: οικονομικοί, πολιτικοί, γεωπολιτικοί, και ασφαλώς λόγοι που συνδέονται με την πάλη και αντίσταση των λαών.

• Οικονομικοί λόγοι: Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να κάνουν κάτι που να αντιστρέψει τη σχετική μείωση της οικονομικής τους δύναμης στον κόσμο, τη φθίνουσα δηλαδή πορεία της αμερικάνικης οικονομίας στο σύγχρονο κόσμο. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν με οικονομικούς όρους να επιβάλουν ή να φτάσουν στους στόχους τους επειδή είναι σε μεγάλο βαθμό αλληλεξαρτώμενες με άλλα οικονομικά κέντρα, γνωρίζουν συχνές οικονομικές κρίσεις, έχει αδυνατίσει ο ρόλος του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία και τέλος, γιατί η χρέωσή τους πλησιάζει αστρονομικά ποσά. Μόνο με τον πόλεμο και τον έλεγχο στρατηγικών προϊόντων μέσω του πολέμου μπορούν να αναθερμάνουν την οικονομία τους και να επιβάλουν όρους στους ανταγωνιστές τους.

• Πολιτικοί λόγοι: Οι ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους τις ευνοϊκές συνθήκες που δημιουργήθηκαν από τη νίκη τους στον «ψυχρό πόλεμο». Γνωρίζουν μια μεγάλη διεθνή απομόνωση –ιδιαίτερα τα τελευταία 5 χρόνια– και για να επιβληθεί ο νεοσυντηρητισμός στο εσωτερικό τους χρειάστηκε να προσφύγει σε εκτεταμένες νοθείες του εκλογικού αποτελέσματος. Τα χτυπήματα που έχει δεχτεί η πολιτική των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική και στη Μέση Ανατολή (Ιράκ, Λίβανος) απέδειξαν ότι οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση, όχι να διεξάγουν με επιτυχία τέσσερις πολέμους ταυτόχρονα όπως διαφήμιζαν οι επιτελείς τους, αλλά ούτε καν να διατηρήσουν μια χώρα υπό κατοχή. Σε παγκόσμιο επίπεδο αρχίζει να γίνεται πιο εμφανής η δυνατότητα να καταφερθούν πλήγματα στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό.

• Γεωπολιτικοί όροι: Ναι μεν ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός έχει παρουσία σε χώρους που δεν είχε ποτέ (Βαλκάνια, κεντρική Ασία, Αραβικός κόσμος), μπορεί ακόμα να διέσπασε την Ευρώπη για τον πόλεμο στο Ιράκ, όμως δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την ενδυνάμωση άλλων κέντρων (π.χ. Ρωσία, Κίνα), ούτε κατάφερε να δώσει χτυπήματα σε περιφερειακές δυνάμεις. Ακόμα περισσότερο, για να μπορέσει να στηρίξει μια κατοχική κυβέρνηση στο Ιράκ, αναγκάστηκε να συνεργαστεί με μια περιφερειακή δύναμη, το Ιράν (που συγκαταλέγεται στο στόχαστρό του) και να τα χαλάσει έως ένα σημείο με μια άλλη περιφερειακή δύναμη που την έχει ανάγκη, την Τουρκία. Παράλληλα, δεν μπόρεσε να φρενάρει διαδικασίες ομαδοποιήσεων και οικονομικής συνεργασίας άλλων χωρών και δυνάμεων (Ομάδα Σαγκάης, Λατινική Αμερική, συνεργασία ΕΕ-Ρωσίας κλπ).

10. Μέχρι πριν λίγο καιρό ήταν συνηθισμένη η αναφορά στην τριάδα «ΗΠΑ-Ευρώπη-Ιαπωνία» για να περιγραφεί ο καπιταλιστικός κόσμος και τα βασικά του κέντρα. Σήμερα έχουν υπάρξει τροποποιήσεις. Η Ρωσία, μετά από μια περίοδο υποβάθμισης και ανασυγκρότησης, ξαναπροβάλλει δυναμικά, ιδίως στον ενεργειακό τομέα. Η Κίνα αποτέλεσε κύριο υποδοχέα των ξένων άμεσων επενδύσεων και έδωσε μια ανάσα στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Από την άλλη, μετατράπηκε σε μεγαλύτερο δανειστή των ΗΠΑ, ξεπερνώντας την Ιαπωνία. Τέλος, στην Ευρώπη, η Γερμανία ξεπρόβαλε σαν ιθύνουσα δύναμη και ήταν η κύρια ωφελημένη από το ευρώ και τις ευρωενωσιακές πολιτικές.

11. Ο 20ός αιώνας έκλεισε με δύο γεγονότα: τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία και την αρχή ενός νέου διεθνούς κινήματος στο Σιάτλ των ΗΠΑ. Ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με το Αργεντινάτσο, την ταυτόχρονη ενδυνάμωση της οικονομικής κρίσης στα βασικά κέντρα του καπιταλισμού, την επίθεση στους δίδυμους πύργους, τη γενίκευση της ένοπλης παγκοσμιοποίησης και της διεθνούς αταξίας. Μέσα σε λίγα χρόνια συσσωρεύονται πολλοί όροι για μια πιθανή στροφή στην παγκόσμια σκηνή. Τα επόμενα χρόνια θα καθοριστούν τόσο από τη συγκεκριμένη έκβαση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων όσο –και κυριότερο– από την έκβαση της αντίθεσης που αντιπαραθέτει τους λαούς, τα έθνη και την εργατική τάξη σε ολόκληρο τον κόσμο με τις ιμπεριαλιστικές μονοπωλιακές δυνάμεις και τους τοπικούς αντιδραστικούς συνεργάτες τους. Στη βάση αυτή θα δούμε νέες καταστάσεις, νέα πολιτικά και κοινωνικά μορφώματα, νέες εξεγέρσεις – επαναστάσεις – πολέμους και ανατροπές.

12. Απαραίτητος όρος και αναγκαία προϋπόθεση για μια θετική εξέλιξη στο σύγχρονο κόσμο είναι η απομόνωση, το χτύπημα και η ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού σε όλα τα πεδία, η ενδυνάμωση του πόλου των αντιστάσεων και αγώνων, η ενδυνάμωση και κατοχύρωση της Διεθνούς Κοινότητας των Λαών. Αυτό το διπλό καθήκον συμπυκνώνει τη βασική μας κατεύθυνση για τις διεθνείς εξελίξεις.

Β. Μια Ευρώπη σε κρίση – H απάντηση των κινημάτων

13. Ολόκληρη η Ευρώπη διαπερνιέται από μια βαθύτατη κρίση. Κρίση οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική. Μέσα σ’ αυτή την πολλαπλή κρίση αντιπαρατίθενται όλες οι πολιτικές, όλες οι ιδεολογίες, όλες οι ταξικές και πολιτικές δυνάμεις. Στην καρδιά αυτής της κρίσης βρίσκεται η βασική και ανειρήνευτη αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη, ενώ παράλληλα εκφράζονται και επενεργούν οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και οι ανταγωνισμοί. Οι εξελίξεις στην Ευρώπη καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις ανάγκες και τις αντιθέσεις που υπαγορεύουν τα μονοπώλια, που ακόμα είναι συγκροτημένα σε εθνική βάση, καθώς και από τις στρατηγικές που χάραξαν βασικές ευρωπαϊκές δυνάμεις για να μπορέσουν να παίξουν ρόλο στο ξαναμοίρασμα του κόσμου, ειδικά στη «μετακομμουνιστική εποχή». Η κοινή συμφωνία όλων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων της Ευρώπης, όλων των ευρωπαϊκών μονοπωλίων και όλων των αστικών τάξεων για επιβολή των νεοφιλελεύθερων συνταγών σε βάρος των εργαζόμενων στην Ευρώπη, και η κοινή απόφασή τους να ανατινάξουν όλες τις κατακτήσεις των εργαζομένων, η οποία αποτέλεσε τη βάση όλων των συμφωνιών για την οικονομική ολοκλήρωση (Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη 1987, Μάαστριχτ 1992, Άμστερνταμ 1996, Νίκαια 2000, Λισαβόνα 2003, καθιέρωση του ευρώ, δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας), δημιούργησε τις προϋποθέσεις που ήθελαν τα μονοπώλια για την καλύτερη αξιοποίησή τους μέσα στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.

14. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί ένα συγκεντρωτικό υπερεθνικό οργανισμό που εκφράζει τον συγκερασμό και τις επιδιώξεις των πιο ισχυρών δυνάμεων στην Ευρώπη και φέρνει επάνω της ανεξίτηλα τα στίγματα:

α) Της αντιλαϊκής-αντεργατικής πολιτικής, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας προγράμματα πανευρωπαϊκής λιτότητας.

β) Της ιμπεριαλιστικής πολιτικής, αφού οργανώνει τη συμμετοχή των διαφόρων χωρών στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους (Ιράκ, Γιουγκοσλαβία, Παλαιστίνη), ανοίγει δρόμους στη δημιουργία ζωτικών χώρων για τις δυτικοευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (διεύρυνση με χώρες ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης, Βουλγαρία, Ρουμανία, Τουρκία), συγκαλύπτει και νομιμοποιεί τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που εξάγγειλαν οι ΗΠΑ.

γ) Της αντικομμουνιστικής πολιτικής, όπως φάνηκε με τη στήριξη του κατάπτυστου αντικομμουνιστικού μνημονίου, των επιθέσεων και εμπάργκο που επιβάλλονται στην Κούβα στο όνομα των «δημοκρατικών δικαιωμάτων».

δ) Της καταπάτησης όλων των δημοκρατικών ελευθεριών και κατακτήσεων, της οικοδόμησης της «Ευρώπης-φρούριο», των τρομονόμων, των μαύρων λιστών, της Συνθήκης Σένγκεν, των στρατοπέδων συγκέντρωσης για τους μετανάστες, του ρατσισμού και της ισλαμοφοβίας.

15. Όπως είναι φυσικό, η ύπαρξη μιας μονοπωλιακής διακρατικής ένωσης δεν μπορεί να καταργήσει το νόμο της ανισόμετρης ανάπτυξης, ούτε να απορροφήσει τις αντιθέσεις και τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Έτσι, η ΕΕ δεν οδηγεί στη «σύγκλιση», αλλά στις «πολλαπλές ταχύτητες» και στην ΕΕ των «ομόκεντρων κύκλων». Σήμερα, στην ΕΕ των 27 διακρίνονται με εμφανή τρόπο τρεις «ζώνες»: του ευρωπαϊκού διευθυντήριου, των ενδιάμεσων δυνάμεων και των νεοεισερχόμενων πρώην ανατολικών χωρών.

16. Ακόμα περισσότερο, μεγάλες αντιθέσεις ήρθαν στο προσκήνιο με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ, οι οποίες έφεραν στην επιφάνεια τις «δύο Ευρώπες» σύμφωνα με τις δηλώσεις των αμερικάνων ιθυνόντων. Επομένως, στην κρίση της Ευρώπης σήμερα ενεργό ρόλο παίζουν κυρίως οι αντιθέσεις που αντιπαραθέτουν τις ΗΠΑ προς το δοκιμαζόμενο γαλλογερμανικό άξονα από τη μια, και από την άλλη οι αντιθέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στο γαλλογερμανικό άξονα και την Αγγλία. Οι αντιθέσεις οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο από την παρεμβολή του μαζικού κινήματος ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και τον πόλεμο στην Ευρώπη. Σε ολόκληρη την Ευρώπη και ιδιαίτερα στις χώρες της ΕΕ μεγάλωσε η απονομιμοποίηση της ΕΕ, θεωρήθηκε ότι όλο το εγχείρημα και οι σχεδιασμοί της ταυτίζονται με το νεοφιλελευθερισμό και τη συμμετοχή στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Η καταδίκη του λεγόμενου ευρωσυντάγματος από τους γάλλους και ολλανδούς στα δημοψηφίσματα, η τεράστια συμμετοχή στα αντιπολεμικά συλλαλητήρια, η απαίτηση αποχώρησης των στρατευμάτων από το Ιράκ έφτασε μέχρι να ρίξει κυβερνήσεις (Ισπανία) και να φέρει μεγάλες πολιτικές ανακατατάξεις. Την ίδια στιγμή στα μάτια των εργαζόμενων ο «Μεγάλος Συνασπισμός» που έγινε στη Γερμανία δείχνει την ουσιαστική συμφωνία δεξιών και κεντροαριστερών σχηματισμών στα νεοφιλελεύθερα δόγματα, αλλά και την ανάγκη και τη δυνατότητα απόσπασης δυνάμεων από αυτούς.

17. Η αντιδραστική, αντεργατική, αντικομμουνιστική, ιμπεριαλιστική, αντιδημοκρατική και υπερσυγκεντρωτική ΕΕ δεν μεταρρυθμίζεται, δεν αλλάζει χαρακτήρα. Δεν ταυτίζουμε την Ευρώπη με την ΕΕ, ούτε παγώνει η σκέψη μας ώστε να μην μπορούμε να φανταστούμε μια Ευρώπη χωρίς την ΕΕ, με κυρίαρχους τους λαούς και τους εργαζόμενους, με μια νέα μορφή συνεργασίας μεταξύ τους, απαλλαγμένη από τα δεσμά του κεφάλαιου. Το αίτημα για «περισσότερη Ευρώπη» δεν αντιπροσωπεύει κάτι ουσιαστικό πέρα από την υποστήριξη δυτικοευρωπαϊκών δυνάμεων στον ανταγωνισμό τους με τις ΗΠΑ και οδηγεί στη δορυφοροποίηση του κινήματος από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Το βασικό επιχείρημα για τη συγκρότηση και την υποστήριξη της ΕΕ είναι πως αυτή αποτελεί το κυριότερο ρεαλιστικό αντίβαρο στην πολιτική των ΗΠΑ. Ο ατλαντισμός, όμως, είναι παρών στην Ευρώπη με το ΝΑΤΟ, με τις διμερείς συνθήκες ευρωπαϊκών χωρών με τις ΗΠΑ, με την παρουσία αμερικάνικων βάσεων και στρατευμάτων στην Ευρώπη, με τη συστράτευση ολόκληρης της ΕΕ στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Αντί για αποδέσμευση της Ευρώπης από τον ατλαντισμό, παρακολουθούμε μια περισσότερο ή λιγότερο υπαγωγή της Ευρώπης στις ανάγκες των νέων τυχοδιωκτικών πολεμικών γύρων των ΗΠΑ ανά τον κόσμο. Ταυτόχρονα, το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο που εφαρμόζεται σήμερα στην Ευρώπη προωθεί την αμερικάνικη πατέντα «εταιρία-αστυνομία-συμμορία» και καταργεί την όποια κοινωνικότητα είχε αναπτυχθεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Άρα, ο υπαρκτός και εφαρμοζόμενος ευρωπαϊσμός δεν είναι ένα μοντέλο που αμφισβητεί το νεοφιλελευθερισμό και τον αμερικανισμό. Στην πράξη ανατινάζονται όλες οι καταχτήσεις και όλα τα «κοινωνικά συμβόλαια» που είχαν επιβληθεί σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες κάτω από σκληρούς αγώνες. Ναρκοθετούνται οι βιτρίνες του «ευρωπαϊκού πολιτισμού, κοινωνικής ευαισθησίας» κλπ.

18. Για μας είναι δυνατή μια άλλη Ευρώπη, παλεύουμε για την ύπαρξη της μιας άλλης Ευρώπης, παλεύουμε για την ύπαρξη της Ευρώπης χωρίς ΕΕ, παλεύουμε για τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως, αντί να φλυαρούμε, καταδεικνύουμε ορισμένα μέτρα και αιτήματα που μας οδηγούν προς αυτήν:

α) Ανάπτυξη των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, γκρέμισμα των νεοφιλελεύθερων δογμάτων. Να μπει τέλος στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και όλες τις συμφωνίες που τις στήριξαν.

β) Ισοτιμία στις σχέσεις ανάμεσα σε όλες τις χώρες και συνεργασία με βάση την αμοιβαία ωφέλεια χωρών και περιοχών με γνώμονα την ολόπλευρη ανάπτυξη.

γ) Ανυπακοή, αποδυνάμωση, μπλοκάρισμα, ακύρωση των αντιλαϊκών, αντεργατικών, συγκεντρωτικών, αντιδημοκρατικών και αντικομμουνιστικών ρυθμίσεων και ντιρεκτίβων της ΕΕ, στην προοπτική της διάλυσής της.

δ) Όχι στη διεύρυνση της ΕΕ.

ε) Υποστήριξη της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας των χωρών, αναγνώριση του δικαιώματος των εθνών για αυτοδιάθεση.

στ) Άμεση καταγγελία όλων των ιμπεριαλιστικών-αποικιοκρατικών και νεοαποικιοκρατικών συμβάσεων και τερματισμός των επεμβάσεων της Ευρώπης σε ολόκληρο τον κόσμο.

ζ) Ριζική απαλλαγή και ρήξη με τις ΗΠΑ σε όλους τους τομείς. Να κλείσουν άμεσα όλα τα ΝΑΤΟϊκά στρατηγεία και να απομακρυνθούν οι βάσεις και τα πυρηνικά των ΗΠΑ από την Ευρώπη.

Αυτά και μόνο αρκούν για να περιγράψουν μια άλλη Ευρώπη, έναν άλλο συσχετισμό, ευνοϊκό για τους εργαζόμενους και τους λαούς. Αυτά και μόνο μπορούν να βάλουν τις βάσεις ενός διαφορετικού πολιτικού, κοινωνικού και διακρατικού συστήματος. Αυτή η άλλη Ευρώπη –μια Ευρώπη χωρίς ΕΕ– θα προκύψει μέσα από μεγάλα κινήματα, εξεγέρσεις και επαναστάσεις.

19. Αγωνιζόμαστε άμεσα για το συντονισμό των αγώνων όλων των καταπιεζόμενων της Ευρώπης ενάντια στο κεφάλαιο, το ρατσισμό, την ξενοφοβία, τον πόλεμο, τις επεμβάσεις, την αποικιοκρατία, τη νεοαποικιοκρατία. Υποστηρίζουμε κάθε κίνημα, κάθε διεκδίκηση, κάθε σχέδιο, κάθε απειθαρχία που στρέφεται ενάντια σε ντιρεκτίβες της ΕΕ, σε σύμφωνά της. Υποστηρίζουμε κάθε κίνηση που αμφισβητεί την κυριαρχία των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού στην Ευρώπη, κάθε απόφαση χωρών και λαών για αποχώρηση ή αποδέσμευση από την ΕΕ. Επιπλέον, υποστηρίζουμε την απόσχιση της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αγωνιζόμαστε γι’ αυτήν. Χαιρετίζουμε όλα τα κινήματα που αναπτύσσονται στην Ευρώπη και πιστεύουμε ότι αυτά μπορούν να δώσουν μια προοπτική. Τα κινήματα αυτά απονομιμοποιούν την ΕΕ και τις πολιτικές της, καταπολεμούν το νεοφιλελευθερισμό, υποστηρίζουν τα υλικά και πνευματικά δικαιώματα της εργατικής τάξης, φέρνουν στην επιφάνεια όλες τις πολιτικές εγκλεισμού και αποκλεισμού, δίνουν μια νέα ταυτότητα στους νέους καταγγέλλοντας την έλλειψη μέλλοντος που τους υπόσχεται ο καπιταλισμός, αντιτάσσονται στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, είναι αλληλέγγυα με τους αγώνες που ανοίγουν νέους δρόμους σ’ ολόκληρο τον κόσμο.

Η αριστερά στην Ευρώπη

20. Σημαντικές εξελίξεις είχαμε μέσα στην ευρωπαϊκή αριστερά. Ιστορικά η αριστερά έχει υποστεί μεγάλη υποχώρηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τείνει να περιθωριοποιηθεί, συμπιεζόμενη από την «αμερικανοποίηση» της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Γενικά μιλώντας, τελεί και αυτή υπό κρίση, και μάλιστα βαθιά. Η δεκαετία του ’90 ήταν μια θλιβερή δεκαετία για την ευρωπαϊκή αριστερά. Μονάχα τότε κλήθηκε να κυβερνήσει σε κεντροαριστερά σχήματα που προώθησαν πολλές από τις αναδιαρθρώσεις και συμμετείχαν στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους (π.χ. στη Γιουγκοσλαβία). Με τη συμμετοχή της σε τέτοιες κυβερνήσεις, κληρονόμησε μια ακόμα μεγαλύτερη φθορά. Ακολούθησε μια περίοδος «αναβάπτισης» στην αντιπολίτευση και μια συγκρατημένη ή με διαβαθμίσεις συμμετοχή στα κινήματα που αναπτύσσονταν (Γένοβα, Φόρουμ, εργατικοί αγώνες, αντιπολεμικό κίνημα), για να ξαναρχίσει μια πορεία αναρρίχησης στον κυβερνητισμό με κεντρικό σύνθημα «να είμαστε ικανοί να ονειρευόμαστε, ικανοί να κυβερνούμε». Σε διάσταση με τις ανάγκες των κινημάτων ξαναπαίρνει μέρος σε κυβερνήσεις (π.χ. Ιταλία), αγνοεί μεγάλες κοινωνικές αντιθέσεις (π.χ. γκέτο στη Γαλλία), συμπορεύεται με φιλοϊσραηλινές και αντιαραβικές απόψεις, υποστηρίζει την ΕΕ και δεν καταγγέλλει τον ιμπεριαλιστικό της χαρακτήρα. Όλα αυτά αποτυπώνονται με εμφανή τρόπο και στο νεοϊδρυθέν Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

21. Την ίδια στιγμή όμως, κάτω από την πίεση κινημάτων, αναγκάστηκε να πει «όχι» στο ευρωσύνταγμα, αναγκάστηκε να καταγγείλει το «Μεγάλο Συνασπισμό» στη Γερμανία, και υπήρξαν εγχειρήματα που δεν ήταν ενταγμένα στη προδιαγραμμένη πορεία. Τέτοια μεταξύ άλλων ήταν: α) η δημιουργία νέου κόμματος της αριστεράς στη Γερμανία, στην οποία συμμετείχαν και έπαιξαν ρόλο και συνδικαλιστικές δυνάμεις, β) το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ, στο οποίο είναι ισχυρή μέχρι τώρα μια ριζοσπαστική πτέρυγα, γ) οι ενωτικές επιτροπές για το «όχι» στο ευρωσύνταγμα στη Γαλλία, δ) η εκλογική επιτυχία του Σοσιαλιστικού Κόμματος στην Ολλανδία, ε) η καθιέρωση του «Μπλόκου της Αριστεράς» στην Πορτογαλία, στ) η αριστερή στροφή του ΣΥΝ στην Ελλάδα.

22. Στις μέρες μας δεν υπάρχουν στην Ευρώπη σαφείς οριοθετήσεις –με συγκεκριμένη πραχτική σημασία– ανάμεσα σε επαναστατική και ρεφορμιστική πολιτική. Υπάρχουν όμως πολιτικά εγχειρήματα που συνδέονται με την απαίτηση μιας πραγματικής αντιπολίτευσης στο νεοφιλελευθερισμό και την υπεράσπιση κατακτήσεων ή αποτροπή επιθέσεων κλπ. Όσες δυνάμεις, ανεξάρτητα από τις καταβολές τους και ανεξάρτητα από τα κίνητρά τους, στέκονται με τρόπο χρήσιμο για την απόκρουση και ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού, μπορούν να δώσουν ζωή και να συμμετάσχουν σε νέα κοινωνικά και πολιτικά εγχειρήματα ώστε να εκφραστούν λαϊκές προσδοκίες. Αυτή η φάση αγώνων συμπυκνώνει πολλά από τα ειδικά στοιχεία του νέου κύκλου αγώνων σε παγκόσμιο επίπεδο (ενότητα, νέες μορφές έκφρασης, επικοινωνίας και οργάνωσης, συγκεκριμένο αίτημα κλπ) και μοιάζει να είναι ένα μεγάλο μαζικό σχολείο διαμόρφωσης νέων γενιών στην πολιτική γενικά, πολύ αποτελεσματικό και αναγκαίο (ακόμα και για τη διαμόρφωση πρωτοποριών). Η φάση αυτή περιγράφει σε ευρωπαϊκό επίπεδο όχι την ηγεμονία μιας ορισμένης άποψης στην αριστερά, αλλά ακριβώς την έλλειψη ηγεμονίας. Αυτή η αντιφατική πραγματικότητα δίνει ζωή σε «περίεργα» αλλά αξιόλογα και προωθητικά εγχειρήματα. Κατά την άποψή μας, η κομμουνιστική αριστερά πρέπει να παρεμβαίνει και να έχει λόγο μέσα σε όλες αυτές τις διεργασίες σαν μια συνιστώσα που αναμετριέται με όλες τις σύγχρονες προκλήσεις.

23. Οι υποστηρικτές του ευρωπαϊσμού διακηρύττουν λαθεμένα ότι «έχει ξεπεραστεί η διάκριση ανάμεσα σε μεταρρύθμιση και επανάσταση». Κράτος, πολιτική εξουσία, οικονομία, ρόλος των μαζών, σκοποί της δράσης και στόχοι είναι εντελώς διαφορετικοί στη μία ή στην άλλη περίπτωση. Αγκαλιάζοντας τη «μεταρρύθμιση» και κάποια εκδοχή τού «όλοι μαζί χωράμε», οδηγούμαστε στο πάγωμα της σκέψης και στην αυτοκατάργηση του κομμουνιστικού κινήματος που γεννήθηκε στην Ευρώπη και πλανιέται περισσότερο από ποτέ –και ως ανάγκη και ως δυνατότητα– όχι μόνο πάνω από αυτήν αλλά και πάνω από ολόκληρο τον κόσμο. Οι περισσότερες πτέρυγες της αριστεράς που δρουν και παρεμβαίνουν πολιτικά στην Ευρώπη έχουν απαρνηθεί την επανάσταση. Η λέξη αυτή έχει σβηστεί και ξεχαστεί από διακηρύξεις και προγράμματα. Ο ευρωπαϊκός ρεφορμισμός ορίζει την πολιτική του στη σφαίρα τού «χωράμε όλοι στην Ευρώπη». Η Ευρώπη θεωρείται «ενιαίος χώρος» και σαν τέτοιος αναγορεύεται σε ιδανικό. Ό,τι αμφισβητεί την «Ευρώπη μας» είναι οπισθοδρομικό. Η κλασική ιδέα του εργατικού ρεφορμισμού, ότι δηλαδή με μεταρρυθμίσεις και κοινοβουλευτικό αγώνα οι εργαζόμενοι θα γίνουν ηγέτιδα δύναμη, έχει και αυτή εγκαταλειφθεί από τον ευρωπαϊκό ρεφορμισμό. Οι «εναλλακτικές προτάσεις» αφορούν πολλά υποκείμενα, πολλούς πολιτισμούς και έχουν μεγάλη… χωρητικότητα, τόση που να μη στεναχωριούνται η αστική τάξη και το κεφάλαιο.

24. Ο νέος μεγάλος κύκλος αγώνων σ’ ολόκληρο τον κόσμο έχει ανάγκη από οραματικά στοιχεία και από ένα κοινωνικό σχέδιο που ρητά θα ξεπερνά την καπιταλιστική και ιμπεριαλιστική πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να λέμε πως είναι εφικτός ένας άλλος κόσμος και πως οι άνθρωποι είναι πάνω από τα κέρδη, δεν μπορούμε να ζητάμε τον τερματισμό των πολέμων, χωρίς να προσδιορίζουμε λίγο τους πολιτικούς όρους αυτών των ριζικών αλλαγών:

α) Την ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και την απομόνωσή του σε διεθνές επίπεδο.

β) Την ήττα-ανατροπή νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων και την ανακούφιση των εργαζόμενων, την ανυπακοή και απειθαρχία στις ντιρεκτίβες της ΕΕ.

γ) Την αποχώρηση από μονοπωλιακές ενώσεις, οικονομικές και στρατιωτικές, την προώθηση ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων σε ηπειρωτικό ή περιφερειακό επίπεδο.

Σε επίπεδο ταξικής συνείδησης, είναι αναγκαίο και επίκαιρο να προβληθεί πως μόνο ένα άλλο κοινωνικό σύστημα μπορεί να δώσει λύση και διέξοδο στα αδιέξοδα του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού. Οι κοινωνικοί αγώνες πρέπει να μπολιαστούν με τη συνείδηση της επαναστατικής προοπτικής, οι πρωτοπορίες πρέπει να αναλογιστούν πόσο κοντά και πόσο μακριά από την επανάσταση βρίσκονται στην Ευρώπη και πρέπει να δουν πώς ο ρεφορμιστικός ευρωπαϊσμός εμποδίζει κάθε άλλη προοπτική (ενώ διευκολύνει την εμπέδωση των καπιταλιστικών σχέσεων). Αυτό είναι ένα ειδικό καθήκον της κομμουνιστικής αριστεράς στην Ευρώπη.

25. Pητά και κατηγορηματικά: η λύση για την εργατική τάξη και τους λαούς της Ευρώπης είναι ο σοσιαλισμός, ένα νέο κοινωνικό σύστημα που θα συνδυάζει τη σχεδιοποιημένη οικονομία με την ολόπλευρη συμμετοχή των μαζών στην οργάνωση και διεύθυνση μιας άλλης κοινωνίας. Η Ευρώπη από αντικειμενικούς όρους είναι πιο κοντά σ’ ένα προωθημένο πρόγραμμα σοσιαλιστικού μετασχηματισμού. Η κόκκινη (με εργατική εξουσία), πράσινη (με οικολογικές προδιαγραφές) και μοβ (αντιπατριαρχική και φεμινιστική) Ευρώπη είναι ίσως το πιο προχωρημένο μανιφέστο που θα μπορούσε άμεσα να εφαρμοστεί, ευκολότερα από κάθε άλλη περιοχή του κόσμου. Όμως, από υποκειμενικούς όρους, ο σοσιαλισμός είναι μακριά και ίσως ρήξεις και ανατροπές στο διεθνές σύστημα γίνουν σε άλλες περιοχές του κόσμου. Η απόρριψη του ευρωκεντρισμού και του μηχανιστικού εξελικτικισμού μάς οδηγεί να παραδεχθούμε πως πολλές εμπειρίες ιστορικής σημασίας μπορούν να γίνουν πραγματικότητα σε λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές, από τις οποίες έχει να διδαχτεί και το πιο επαναστατικό κομμάτι της Ευρώπης.

Τα Βαλκάνια μετά τους πολέμους και τις ανατροπές

26. Η περίοδος των πολέμων στα Βαλκάνια μπορεί να κόπασε, αλλά δεν έχει τελειώσει καθόλου η σχετική αστάθεια και η συνεχιζόμενη επαναχάραξη συνόρων. Η δημιουργία νέων προτεκτοράτων (Κόσοβο) και η αναζωπύρωση εθνικιστικών βλέψεων αποτελεί μια βασική επιλογή παρέμβασης και διείσδυσης των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Βασικός μοχλός όλων των εξελίξεων στην περιοχή ήταν η κούρσα των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων να καταλάβουν τους χώρους που δημιουργήθηκαν στα Βαλκάνια από το κενό της κατάρρευσης των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού». Ο έλεγχος των οικονομιών, των φυσικών πόρων και των δρόμων ανάμεσα με Ανατολή και Δύση είναι ο κεντρικός στόχος και γύρω από αυτούς τους χώρους διεξάγεται μια διαρκής διαπάλη που βρίσκει αναμεμιγμένες τις δυτικές δυνάμεις αλλά πρόσφατα και τη Ρωσία που ανασυγκροτείται. Βασική διαφορά των σύγχρονων Βαλκανίων σε σχέση με μια προηγούμενη περίοδο είναι η άμεση παρουσία των ΗΠΑ, στρατιωτικά και πολιτικά. Καμιά από τις βαλκανικές κυβερνήσεις δεν είναι έξω από την τροχιά της νεοταξικής νεοφιλελεύθερης πολιτικής, καμιά δεν διαδραματίζει έναν προοδευτικό ρόλο, και οι περισσότερες έχουν κουρνιάξει στην αρπακτική αγκαλιά των ΗΠΑ ή της ΕΕ. Αγωνιζόμαστε για Βαλκάνια φιλίας, συνεργασίας και κοινών αγώνων ενάντια στον ιμπεριαλισμό, το νεοφιλελευθερισμό και τον εθνικισμό.

Η Μεσόγειος ανάμεσα στην «Ευρωμεσογειακή Συνεργασία» και τη «Νέα Μέση Ανατολή»

27. Ολόκληρη η Λεκάνη της Μεσογείου τελεί κάτω από τους εξαναγκασμούς δύο ιμπεριαλιστικών στην ουσία πολιτικών: α) Την πολιτική της «ευρωμεσογειακής συνεργασίας», που οργανώνει και προωθεί την ιμπεριαλιστική διείσδυση ευρωπαϊκών δυνάμεων και την επιβολή του νεοφιλελευθερισμού κυρίως στη βόρεια Αφρική και β) την προώθηση του αμερικανικού σχεδίου για τη «Νέα Μέση Ανατολή», που στην ουσία αφορά όλη την περιοχή από το Μαρόκο έως το Πακιστάν, και αναγκαστικά εμπλέκει χώρες από την Τουρκία μέχρι την Υεμένη και το Κέρας της Αφρικής. Ο πλήρης έλεγχος των πηγών και δρόμων του πετρελαίου από τις ΗΠΑ είναι ζωτικός όρος για την κυριαρχία τους και τη διαιώνιση του ατλαντισμού και στην Ευρώπη. Επομένως, ο εκτοπισμός ευρωπαϊκών δυνάμεων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή παραμένει στην ημερήσια διάταξη, την ίδια στιγμή που οι ΗΠΑ έχουν ανάγκη τη συστράτευση της «νέας Ευρώπης» στο πλευρό τους. Από την άποψη αυτή, οι πιέσεις τους προς τους ΝΑΤΟϊκούς εταίρους είναι μεγάλες και έντονες.

28. Η αντίσταση σε Ιράκ, Παλαιστίνη και Λίβανο (παρόλες τις διαφορές και τις διαιρέσεις που υπάρχουν στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο) έχει προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στους ιμπεριαλιστές και δημιουργεί προβλήματα και στα αραβικά αντιδραστικά καθεστώτα που υποστηρίζουν τις ΗΠΑ ή στηρίζονται από την ΕΕ. Η ύπαρξη αυτής της αντίστασης σπρώχνει σε κοινή στάση των δυτικών δυνάμεων, ώστε να στηρίξουν τους εκλεκτούς τους ή τις δωσίλογες δυνάμεις. Ταυτόχρονα, ο κρίκος Τουρκία παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα για την ιμπεριαλιστική πολιτική. Μεγάλη χώρα, μεγάλη αγορά, στρατηγική θέση, εκρηκτικά προβλήματα στο εσωτερικό, με ένα τεράστιο εθνικό ζήτημα (κουρδικό) και παρουσία μερικών εκατομμυρίων μεταναστών στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ τη θέλουν πλήρες μέλος μιας αδύναμης ΕΕ και είναι έτοιμες να της αναγνωρίσουν όλες τις διεκδικήσεις (και τετελεσμένα) σε Αιγαίο και Κύπρο. Όμως, η πολιτική τους στο Βόρειο Ιράκ, η οποία πριμοδοτεί τη δημιουργία κουρδικού κράτους, κινδυνεύει να πυροδοτήσει τη μεγαλύτερη κρίση που γνωρίσαμε ποτέ ανάμεσα σε ΗΠΑ και Τουρκία.

Γ. Η Διεθνής Κοινότητα των Λαών

29. Σε πολλές περιοχές του κόσμου τα λαϊκά κινήματα έχουν περάσει από τη φάση της παθητικής άμυνας στην ενεργητική αντίσταση και καταφέρουν συγκεκριμένα πλήγματα στην ιμπεριαλιστική πολιτική. Αν και σε πλανητικό επίπεδο δεν έχουμε περάσει συνολικά από την παθητική άμυνα στην ενεργητική αντίσταση, η Διεθνής Κοινότητα των Λαών είναι πλέον μια πραγματικότητα, είναι ένας πόλος και όχι απλά ένας στόχος ή μια ιδέα. Όπως ήταν φυσικό, στα πλαίσια αυτής της εξέλιξης, αναδύθηκαν πολλά καινούργια πράγματα και πρωτόγνωρες καταστάσεις. Σε ολόκληρο τον κόσμο παρατηρείται το ξετύλιγμα ενός νέου μεγάλου κύκλου αγώνων. Αναπτύσσονται μεγάλα λαϊκά κινήματα, σημειώνονται εξεγέρσεις, ανατροπές αντιδραστικών κυβερνήσεων ή υποστήριξη προοδευτικών κυβερνήσεων από πραξικοπήματα και εξωτερικές παρεμβάσεις, λαϊκοί συνασπισμοί δείχνουν την ικανότητα να κερδίζουν εκλογές. Παράλληλα, αναπτύσσονται μεγάλες απεργίες και αγώνες των εργαζόμενων και της νεολαίας, που υποχρεώνουν σε αναδίπλωση τις νεοφιλελεύθερες δυνάμεις. Κορυφαίες στιγμές αυτού του νέου μεγάλου κύκλου αγώνων είναι το Σιάτλ, το Αργεντινάτσο, η Γένοβα, η πορεία της «μπολιβαριανής επανάστασης» στη Βενεζουέλα, οι μεγάλες πανεθνικές απεργίες στη Βολιβία και η ανάδειξη του Μοράλες στην κυβέρνηση, η παγκόσμια αντιπολεμική διαδήλωση της 15ης Φλεβάρη 2003, η ένοπλη ιρακινή αντίσταση, το «όχι» του κυπριακού λαού στο σχέδιο Ανάν, το «όχι» των γάλλων και ολλανδών εργαζομένων στο ευρωσύνταγμα, η έκρηξη στα γκέτο της Γαλλίας και ο ξεσηκωμός της γαλλικής νεολαίας ενάντια στο «συμβόλαιο πρώτης απασχόλησης» (CPE), το διεθνές κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, το διεθνές αντιπολεμικό κίνημα, η τεράστια διαμαρτυρία στις ΗΠΑ για τη νοθεία στις εκλογικές αναμετρήσεις όπως και το εκεί αντιπολεμικό κίνημα και οι πρόσφατες κινητοποιήσεις και απεργίες εκατομμυρίων μεταναστών, η μεγάλη εξέγερση της Οαχάκα στο Μεξικό.

30. Είναι φανερό πως η περιοχή της Λατινικής Αμερικής συσσωρεύει πολλά μεγάλα και ενδιαφέροντα λαϊκά εγχειρήματα. Υπάρχουν όμως και δύο περιπτώσεις που –για διαφορετικούς λόγους– χρειάζονται ειδική μνεία: Η πρώτη αφορά τη λαϊκή δημοκρατική επανάσταση που συντελείται στο Νεπάλ με αποφασιστική δύναμη το ΚΚ Νεπάλ (μαοϊκό). Η δεύτερη αφορά την νίκη του Λιβανέζικου λαού με πρωτεργάτη τη Χεζμπολάχ στον πρόσφατο πόλεμο του Ισραήλ ενάντια στο Λίβανο.

α) Στο Νεπάλ, μετά από 10 χρόνια λαϊκού πολέμου ενάντια στις δυνάμεις της βασιλείας, της φεουδαρχίας και του γραφειοκρατικού καπιταλισμού, η μεγάλη λαϊκή εξέγερση του Απρίλη του 2006 έβαλε τις βάσεις για την ανατροπή της μοναρχίας, για το σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης με συμμετοχή όλων των αντιπολιτευόμενων δυνάμεων, την αλλαγή του συντάγματος και την προετοιμασία εκλογών για την ανάδειξη κυρίαρχης Συντακτικής Συνέλευσης. Η Νεπαλέζικη Επανάσταση που αποσιωπάται από κύκλους της ευρωπαϊκής αριστεράς, δίνει υλικό και κατευθύνσεις που ανοίγουν νέους δρόμους στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, αντιπαλεύοντας το δογματισμό και κάνοντας δημιουργικές τομές στον τομέα της θεωρίας και της πράξης της επανάστασης.

β) Η νίκη του λαού του Λιβάνου και της Χεζμπολάχ έδειξε ότι οι λαοί μπορούν να έχουν νίκες ακόμα και στο στρατιωτικό επίπεδο αν προετοιμάζονται κατάλληλα, αγωνίζονται αποφασισμένα, δεν συνθηκολογούν. Η σημασία αυτής της νίκης θα παίξει σημαντικό ρόλο στην πορεία των αγώνων που διεξάγουν οι αραβικοί και μουσουλμανικοί πληθυσμοί.

31. Υλική βάση ανάπτυξης των αγώνων σ’ ολόκληρο τον κόσμο είναι η χειροτέρευση όλων των συνθηκών διαβίωσης, η απόγνωση που δημιουργεί η θηλιά του νεοφιλελευθερισμού, οι τρομακτικές συνέπειες που δημιουργεί ο πόλεμος και η κατοχή, οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις.

Προϋπόθεση για την ανάπτυξη των αγώνων η απονομιμοποίηση των κυρίαρχων νεοφιλελεύθερων δογμάτων, η αφύπνιση συνειδήσεων που δημιουργεί ο πόλεμος και η κατοχή, όπως και οι τεράστιες περιβαλλοντικές καταστροφές (τσουνάμι στη Νοτιοανατολική Ασία, τυφώνας Κατρίνα στη Νέα Ορλεάνη), τα νέα μηνύματα που φέρνει το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα, η δυνατότητα αποτελεσμάτων και νικών που λειτουργούν συσπειρωτικά και παραδειγματικά σε όλες τις γωνιές του κόσμου, η έμπρακτη διεθνής αλληλεγγύη που αναπτύσσεται μέσα από δίκτυα και διεθνείς διοργανώσεις.

Οι αγώνες αυτοί πέρα από τα κλασικά στοιχεία που έχουν σαν λαϊκοί αγώνες, πέρα από τους περιορισμούς και τις ελλείψεις που έχουν σαν αγώνες που ξεσπούν μέσα σε ένα περιβάλλον που έχει διαμορφώσει μια 25χρονη κυριαρχία της αντεπανάστασης, έχουν και ορισμένα καινούργια χαρακτηριστικά που πρέπει να υπογραμμιστούν:

• Η συσπείρωση και κοινή δράση διαφορετικών πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων (π.χ. στο αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα «συναντήθηκαν» τα πιο διαφορετικά, παραδοσιακά και νέα κινήματα, στην εξέγερση της Οαχάκα –και ειδικά στην Κομμούνα που γέννησε– παίρνουν μέρος πολλές και διαφορετικές δυνάμεις κλπ), η χρησιμοποίηση νέων μορφών αλληλοπληροφόρησης, οργάνωσης και πάλης, ο διεθνής συντονισμός των κινητοποιήσεων.

• Η χρησιμοποίηση των δυνατοτήτων που ανοίχτηκαν από το ίντερνετ και άλλες νέες τεχνικές έδωσαν μια τεράστια ώθηση στη δημιουργία δικτύων πληροφόρησης, αλληλεγγύης, συντονισμού και διοργάνωσης κινητοποιήσεων, που αύξησαν σε πρωτοφανή βαθμό την ανισομετρία μεταξύ πολιτικής-στρατιωτικής δύναμης και πολιτικής επιρροής-αποτελεσματικότητας μιας σειράς κινημάτων.

• Η δημιουργία παγκόσμιων δικτύων και ο πολλαπλασιασμός των διεθνών πρωτοβουλιών και συναντήσεων των πιο διαφορετικών κινημάτων γέννησαν κινήματα, στα οποία καθοριστικό χαρακτηριστικό είναι ο διεθνικός χαρακτήρας τους (συντονισμένες μορφές ενιαίας δράσης συλλογικοτήτων από πολλές χώρες).

• Η υλοποίηση μορφών άμεσης δημοκρατίας μέσα στα κινήματα και η θέληση του κόσμου να συμμετέχει, να ακούγεται η γνώμη του (π.χ. οι λαϊκές συνελεύσεις των επαναλαμβανόμενων «διαδηλώσεων της Δευτέρας» στη Γερμανία, οι συνελεύσεις γειτονιάς στη διάρκεια της εξέγερσης του Αργεντινάτσο, οι 1.400 επιτροπές βάσης ενάντια στο Ευρωσύνταγμα στη Γαλλία, η APPO – Λαϊκή Συνέλευση των λαών της Οαχάκα, οι διάφορες διαβουλεύσεις τοπικού ή και διεθνούς χαρακτήρα, κλπ).

• Αναδεικνύονται και γενικεύονται πλέον σχετικά νέες μορφές πάλης, όπως π.χ. τα μπλόκα στους αυτοκινητόδρομους, καταλήψεις ραδιοσταθμών και τηλεοπτικών κέντρων κλπ.

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα των αρχών του αιώνα μας, που έγινε δυνατό χάρη στα παραπάνω νέα στοιχεία, ήταν η διοργάνωση των παγκόσμιων διαδηλώσεων της 15ης Φεβρουαρίου 2003 ενάντια στον πόλεμο, όπου δεκάδες εκατομμύρια ταυτόχρονα και στις πέντε ηπείρους απάντησαν με ενθουσιασμό στο πρώτο διεθνές κάλεσμα-ανάγκη για ενωτική και συντονισμένη κινητοποίηση. Δεν θα είναι μάλιστα υπερβολή αν εκτιμήσουμε ότι θα ζήσουμε και άλλες τέτοιου είδους παγκόσμιες κινητοποιήσεις στον αιώνα που μπήκαμε.

32. Μια ακόμα σημαντική αλλαγή που έφερε η τελευταία πενταετία, η σημαντικότερη ίσως σε σχέση με τη δεκαετία του ’90, ήταν η συνειδητοποίηση από πλατιές λαϊκές μάζες ότι είναι αναγκαίο και δυνατό να αλλάξουν τα πράγματα, ότι χρειάζεται να δημιουργήσουμε ένα νέο κόσμο, πολύ διαφορετικό από τον σημερινό. Ξεκινώντας συχνά από τα άμεσα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, εκατομμύρια και εκατομμύρια άνθρωποι συναντιούνται, συζητούν, βγαίνουν στους δρόμους, οργανώνονται… και σταδιακά συνειδητοποιούν ότι όλοι απειλούνται από τον ίδιο εχθρό, από τις ίδιες αντιδραστικές πολιτικές. Χάρη σ’ αυτούς, τα ιδεολογήματα του ιμπεριαλισμού και τα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού υπόκεινται σε μια συνεχή φθορά, μια απονομιμοποίηση πλέον στα μάτια της πλειοψηφίας του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτή η αναζήτηση μιας άλλης κοινωνίας γίνεται, βέβαια, με «δειλό» τρόπο και σε συνθήκες σύγχυσης. Η ήττα του σοσιαλισμού και η επακόλουθη αποκομμουνιστικοποίηση, μαζί με την επαίσχυντη απόπειρα εμφάνισης του κομμουνισμού ως εγκληματικού, είχε και έχει επιπτώσεις στις λαϊκές μάζες. Όμως τα κινήματα που αναδύθηκαν την τελευταία περίοδο δεν τηρούν εχθρική στάση απέναντι στο οργανωμένο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε παλιότερα με «νέα» κινήματα (π.χ. οικολογικό, αυτονομία κλπ).

33. Η αμφισβήτηση των «μονόδρομων» και των ιδεολογημάτων της άρχουσας τάξης από όλο και μεγαλύτερο τμήμα των λαϊκών στρωμάτων δεν οφείλεται στην οργανωμένη, συντονισμένη, αποφασιστική συμμετοχή και δράση της κομμουνιστικής αριστεράς. Δυστυχώς, αυτή αποτελεί ακόμα ζητούμενο… Οπότε, γεννιέται ένα ερώτημα: Πάνω σε ποια βάση γίνεται εφικτή η συνάντηση τόσων διαφορετικών κινημάτων, και πώς είναι δυνατό να τίθεται το ζήτημα μιας συνολικότερης αλλαγής, έστω και με το δειλό και συγκεχυμένο τρόπο που περιγράφτηκε; Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός της τεράστιας διεύρυνσης του σύγχρονου προλεταριάτου διεθνώς, και στο γεγονός πως το 90% του πληθυσμού του πλανήτη πλήττεται, καταπιέζεται και έχει ανάγκη από μια μεγάλη στροφή στην κοινωνική ζωή. Παρά λοιπόν τα εμπόδια που θέτουν οι τεχνητοί διαχωρισμοί και όλες οι διαιρετικές πολιτικές του κεφάλαιου, και παρά την προβληματική στάση και τη σχετική αδυναμία της αριστεράς, τα κινήματα καταφέρνουν και προβάλλουν ανάγκες, θέτουν ουσιώδη ερωτήματα, κινούν τον τροχό…

34. Την ίδια στιγμή, γίνεται σαφής η αναζήτηση ταυτότητας από πλατιές μάζες που νιώθουν τον κίνδυνο, την απειλή ισοπέδωσης από τον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό οδοστρωτήρα της Νέας Τάξης. Δεν είναι τυχαίο ότι συναντάμε τόσα χρώματα και τέτοιο πλήθος σημαιών στις διεθνείς διαδηλώσεις, γεγονός κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό. Έτσι, βλέπουμε για παράδειγμα ιθαγενείς λαούς, μικρά έθνη, κάθε είδους «μειονότητες» να διεκδικούν με περηφάνια την ταυτότητά τους και να υπερασπίζονται τις ιδιαιτερότητές τους – κάτι που η «κοσμοπολίτικη» αριστερά, η εκστασιαζόμενη μπροστά σε ό,τι μεταμοντέρνο, ούτε θέλει ούτε μπορεί να καταλάβει. Γι’ αυτό και διάφορα ρεύματά της, ακόμα και «ριζοσπαστικά», νιώθουν άβολα μπροστά σε κινήματα που θέτουν ζητήματα ταυτότητας και εθνικής, πολιτικής και οικονομικής ανεξαρτησίας – εκτός κι αν βρίσκονται στην άλλη άκρη της Γης, σε καμιά μεξικάνικη ζούγκλα.

35. Σε γενικές γραμμές συντελείται με αντιφατικό τρόπο και ανισομετρίες αυτό που περιέγραφε ο Λένιν: «Ο κομμουνισμός "ξεφυτρώνει" ορμητικά από όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής, τα φύτρα του υπάρχουν κυριολεκτικά παντού, η "μόλυνση" (για να χρησιμοποιήσουμε την πιο προσφιλή έκφραση της αστικής τάξης και της αστικής αστυνομίας και την πιο "ευχάριστη" για αυτήν σύγκριση) έχει εισχωρήσει πολύ βαθιά μέσα στον οργανισμό και τον έχει διαποτίσει ολόκληρο. Αν "φράξεις" με εξαιρετική προσοχή τη μια έξοδο, η "μόλυνση" θα βρει μιαν άλλη, κάποτε την πιο αναπάντεχη. Η ζωή θα επιβάλει τα δικαιώματά της» («Ο "αριστερισμός" παιδική αρρώστια του κομμουνισμού», τόμος 41, σ. 86-87).

Η κατάσταση της κομμουνιστικής αριστεράς

36. Τα όσα διαδραματίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, και ιδιαίτερα η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και η παλινόρθωση του καπιταλισμού στις μεταβατικές κοινωνίες, βύθισαν το κομμουνιστικό κίνημα σε μια μεγάλη –ίσως τη μεγαλύτερη– κρίση που γνώρισε στην ιστορία του. Η κρίση αυτή δεν ήταν δυνατό να ξεπεραστεί σύντομα και χωρίς μεγάλους τριγμούς. Στην έξοδο από την κρίση δεν θα συμβάλουν όλοι απλά και μόνο επειδή αναφέρονται στον κομμουνισμό. Θα συμβάλουν μόνο εκείνοι που θα είναι χρήσιμοι, που θα παίξουν ρόλο στην οργάνωση και αντίσταση λαϊκών κινημάτων, όσοι βγάλουν ουσιαστικά συμπεράσματα από το παρελθόν, όσοι αδράξουν τα νέα πράγματα και τις νέες ανάγκες που ξεχειλίζει η πραγματικότητα.

37. Σε γενικές γραμμές και μιλώντας κωδικά, το κομμουνιστικό κίνημα είναι «μέσα» στις αντιστάσεις, αλλά «πίσω» από τις ανάγκες, και μάλλον «πιο πίσω» από εκεί που θα μπορούσε να ήταν. Πιο συγκεκριμένα:

• Οι δυνάμεις που αναφέρονται στον κομμουνισμό υποτιμούν το καθήκον του συντονισμού και της οικοδόμησης ενός διεθνούς μετώπου ενάντια στις πιο φανερές και αντιδραστικές πλευρές του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και του πολιτικού εποικοδομήματος που αυτός προωθεί, της Νέας Τάξης, με επικεφαλής τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και τον πόλεμο που εξαπολύει. Η ανάγκη του διεθνούς συντονισμού προωθήθηκε στη ζωή από άλλες δυνάμεις, και κυρίως από νέα κινήματα, όπως αυτό της αντιπαγκοσμιοποίησης.

• Οι δυνάμεις που αναφέρονται στον κομμουνισμό παρουσιάζουν μια αδυναμία να συγκροτήσουν και να νομιμοποιήσουν την κομμουνιστική αριστερά σαν μια υπολογίσιμη πτέρυγα μέσα σε όλες τις αντιστάσεις, να την καταστήσουν απαραίτητη για την προοπτική του αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο.

• Οι δυνάμεις που αναφέρονται στον κομμουνισμό συμπεριφέρονται πολλές φορές εκδηλώνοντας μια περιχαράκωση και έναν σεχταρισμό. Η στάση αυτή δεν δικαιολογείται και πολιτικά είναι λαθεμένη. Ορισμένες φορές εκδηλώνεται και μια συνολική καταγγελία και εναντίωση απέναντι στο μαζικό κίνημα (όπως έγινε στην περίπτωση του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση).

• Όσον αφορά τον προγραμματικό λόγο και τους αναγκαίους λογαριασμούς με το παρελθόν, έχουν γίνει ελάχιστα πράγματα. Κυρίως, δεν συνειδητοποιείται η σημασία που έχουν αυτά τα ζητήματα, μιας και η κρίση δεν είναι διόλου άσχετη από αυτά.

• Παρά την παρουσία και ανασυγκρότηση σε ένα βαθμό των δυνάμεων που αναφέρονται στον κομμουνισμό σε διεθνές επίπεδο, δεν υπάρχει κάποια συστηματική και αξιόπιστη διαδικασία για την επεξεργασία μιας γενικής γραμμής ή για τη συγκρότηση ενός διεθνούς μετώπου αντίστασης ή έστω για τον ουσιαστικό συντονισμό των δυνάμεων αυτών.

• Σε δύο μεγάλα κινήματα ιστορικής σημασίας, την αντίσταση του ιρακινού λαού στους αμερικάνους εισβολείς και το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση, παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις και μεγάλα λάθη. Στην περίπτωση του Ιράκ, οι λαϊκές μάζες πληροφορούνται πως ένα «κομμουνιστικό κόμμα» συνεργάζεται με τις δυνάμεις κατοχής (άλλη μια τεράστια ντροπή και κηλίδα που δεν τη χρεώνονται μόνο οι ρεβιζιονιστικές δυνάμεις) και η επιρροή των κομμουνιστών στην ιρακινή αντίσταση φαίνεται εντελώς ισχνή. Στην περίπτωση του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, η ανοιχτή καταγγελία του, και μάλιστα όχι μόνο από ρεβιζιονιστικές δυνάμεις, δεν αποτέλεσε και μεγάλη συνεισφορά στο κέρδισμα ενός τμήματος του ριζοσπαστισμού από τις ιδέες του κομμουνισμού και στην κατοχύρωση της κομμουνιστικής αριστεράς.

• Παρόλα αυτά, οι δυνάμεις που αναφέρονται στον κομμουνισμό έχουν μια παρουσία, είναι ενεργές σ’ ολόκληρο τον κόσμο και μάλιστα σε ορισμένες περιοχές έχουν σημαντική δράση και επιρροή σε τμήματα του εργατικού κινήματος, σε αντιιμπεριαλιστικά κινήματα, σε λαϊκά στρώματα. Σε ορισμένες περιοχές-χώρες διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο, καθοδηγώντας μέχρι και ένοπλα αντάρτικα κινήματα.

38. Οι δυνάμεις που αναφέρονται στον κομμουνισμό, δεν είναι ενιαίο ρεύμα και δεν έχουν την ίδια πολιτική συμπεριφορά. Εντελώς σχηματικά μπορούμε να δούμε τρεις-τέσσερις μεγάλες ομαδοποιήσεις, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχουν πολλές άλλες που δεν είναι εύκολα κατατάξιμες (και αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό):

• Καθεστωτικές στην ουσία δυνάμεις που συνεχίζουν να διατηρούν την αναφορά τους στον κομμουνισμό στον τίτλο τους και στις γενικές τοποθετήσεις τους (Ζιουγκάνοφ, ΑΚΕΛ, κλπ).

• Το τροτσκιστικό ρεύμα που μπορεί και εμφανίζεται σαν «σχολή» και ενιαίο ρεύμα παρά τα πολλά του προσωπεία, εκμεταλλεύτηκε τους διαδρόμους που του παραχωρήθηκαν την περίοδο της κατεδάφισης του σοσιαλισμού και είχε τη δυνατότητα είτε μέσω του «εισοδισμού» είτε στη βάση της γραμμής του να έχει κάλλιστες σχέσεις με τη σοσιαλδημοκρατία και την καθεστωτική αριστερά. Αποφεύγει την αναφορά στον «κομμουνισμό».

• Το μαοϊκό και το μαρξιστικό-λενινιστικό ρεύμα. Τα διαχωρίζουμε γιατί υπάρχουν δύο κύριες ομαδοποιήσεις: μία μαοϊκή και μία που δεν αναφέρεται στην εμπειρία των κομμουνιστών της Κίνας. Από τις δύο, ισχυρότερη είναι η μαοϊκή. Ο χώρος δράσης τους δεν είναι ο ανεπτυγμένος καπιταλιστικά κόσμος, αλλά χώρες της περιφέρειας. Παρά τις όποιες αδυναμίες, εντούτοις είναι το μόνο οργανωμένο τμήμα του σύγχρονου κομμουνιστικού κινήματος που δεν βρίσκεται «εντός πλαισίου», έχει δηλαδή δεσμούς αίματος με διάφορα λαϊκά κινήματα και σε ορισμένες περιπτώσεις καθοδηγεί μεγάλα κινήματα (Νεπάλ, Φιλιππίνες, Παραγουάη, Εκουαδόρ κλπ).

• Κόμματα που βρίσκονται στην εξουσία και ονομάζονται κομμουνιστικά ή εργατικά (Κίνας, Βιετνάμ, Κούβας, Βόρειας Κορέας). Δεν πρόκειται για ίδιες περιπτώσεις. Το καθεστώς της Κίνας προσφέρει τεράστιες υπηρεσίες στον αντικομμουνισμό με την άνευ προηγουμένου εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και την ουσιαστική συνεργασία με τις ΗΠΑ, και αναπτύσσει στην Κίνα τον πιο άγριο καπιταλισμό. Η Κούβα όμως, όντας σε πολύ διαφορετική θέση, είναι αναγκασμένη να στηριχτεί στη λαϊκή υποστήριξη, διεθνή και ντόπια, συγκρούεται με τις ΗΠΑ, βοηθά τα λαϊκά κινήματα της Λατινικής Αμερικής. Σε γενικές γραμμές, πολλά θα κριθούν από τη στάση που θα τηρήσουν τα καθεστώτα και τα κόμματα καθεμιάς περίπτωσης απέναντι στον ιμπεριαλισμό και τις προκλήσεις του και από τον προσανατολισμό που θα έχουν στις νέες συνθήκες.

Μέρος δεύτερο: Εξελίξεις στην Ελλάδα

Α. Από τον «εκσυγχρονισμό» στη «μεταρρύθμιση», o οδοστρωτήρας του νεοφιλελευθερισμού

39. Οι σημαντικές επιτυχίες για την αστική τάξη συνολικά, μέσα από την προώθηση του νεοφιλελευθερισμού, πρώτα στο όνομα του εκσυγχρονισμού και με πλήρη στήριξη του Κ. Σημίτη, στηρίχτηκαν προπαγανδιστικά στο τρίπτυχο «Ευρωπαϊκή πορεία, ΟΝΕ – Βαλκανική εξόρμηση – Ολυμπιάδα 2004». Ο καταιγιστικός ρυθμός προώθησης του «εκσυγχρονισμού» τροφοδότησε μια δυσαρέσκεια (της οποίας κορυφαία στιγμή ήταν οι κινητοποιήσεις για το ασφαλιστικό το 2001 και τη ληστεία στο χρηματιστήριο) και έδωσε πειστικότητα σε μια αντιπολίτευση που κατηγορούσε πλέον το ΠΑΣΟΚ σαν «καθεστώς». Η εναλλαγή στη διακυβέρνηση (2004) λειτούργησε σαν ασφαλιστική δικλείδα συνολικά για την αστική τάξη, χωρίς να θιγούν οι βάσεις του δικομματισμού και της δικομματικής συνεννόησης και αφού δόθηκαν αθρόες προεκλογικές υποσχέσεις, που βέβαια στη συνέχεια δεν τηρήθηκαν.

40. Η κυβέρνηση Καραμανλή, παρά τις διακηρύξεις για κοινωνικές ευαισθησίες, για σεμνότητα και ταπεινότητα, παρά τα ανοίγματα προς την αριστερά, συνέχισε να εφαρμόζει όλες τις νεοφιλελεύθερες επιταγές: την επίθεση στο εισόδημα των εργαζομένων, την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, την ελαστικοποίησή της με την κατάργηση του 8ωρου, τη μείωση της φορολογίας για το μεγάλο κεφάλαιο και τις τράπεζες, την αύξηση της έμμεσης φορολογίας και του ΦΠΑ, την αύξηση όλων των τιμολογίων σε ηλεκτρισμό, νερό, τηλέφωνο και συγκοινωνίες, την αλματώδη αύξηση των τιμών σε όλα τα είδη διατροφής και πετρελαίου, την ιδιωτικοποίηση σημαντικών φιλέτων της οικονομίας, την εκχώρηση δημόσιων χώρων στο ιδιωτικό κεφάλαιο, το χτύπημα των ασφαλιστικών ταμείων και την προετοιμασία μιας γενικότερης επίθεσης στο ασφαλιστικό, την προσπάθεια να δοθούν κι άλλα στο κεφάλαιο με τη συνταγματική αναθεώρηση και ιδιαίτερα με την προσπάθεια κατάργησης του άρθρου 16 (παιδεία) και άρθρου 24 (δάση).

41. Η κυβέρνηση Καραμανλή είναι ο πιο ανοιχτός και επιθετικός εκφραστής των εφοπλιστών, των βιομηχάνων, των τραπεζιτών και των μιζαδόρων που σπεκουλάρουν σε βάρος του εργαζόμενου λαού. Η κυβέρνηση Καραμανλή είναι η χειρότερη και πλέον επικίνδυνη για το λαό κυβέρνηση από το 1974, γιατί βάζει χέρι –και με αποτελέσματα– σε καταχτήσεις και πεδία που άλλες δεν τόλμησαν, και μάλιστα με χαρακτηριστική άνεση, χάρη στην έλλειψη στοιχειώδους αντιπολίτευσης. Στις επιτυχίες της κυβέρνησης Καραμανλή, πέρα από τα παραπάνω, είναι και το γεγονός πως κατάφερε να μην εκδηλωθεί μια απότομη κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες και να διαχειριστεί μια μετάθεσή της στο χρόνο μέσω της επέκτασης του δανεισμού και της τόνωσης με διάφορους τρόπους της οικοδομικής δραστηριότητας. Επίσης, χωρίς να έχει κάποιο αντίστοιχο «τρίπτυχο» με αυτό του Σημίτη, έχοντας μόνο το σλόγκαν «μεταρρύθμιση» και σχετικά άφθαρτο τον ίδιο τον Κ. Καραμανλή, δεν απειλείται μέχρι τώρα σοβαρά από την αντιπολίτευση, εξασφαλίζει τη στήριξη των βασικών παραγόντων, διατηρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων σε πολιτικό επίπεδο.

Υπερεκμετάλλευση εργαζομένων. Εξάπλωση της φτώχειας. Εκτίναξη του πλούτου. Συνέπειες στην κοινωνία

42. Σε κοινωνικό επίπεδο, η προωθούμενη πολιτική οδηγεί σε μια μεγαλύτερη πόλωση και διαφοροποίηση μέσα στην κοινωνία, που βασικό της χαρακτηριστικό είναι η αύξηση της υπερεκμετάλλευσης των εργαζομένων (ελλήνων και μεταναστών), η εξάπλωση της φτώχειας συνολικά και η αύξηση των φτωχών (25% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας). Όλοι –εκτός μιας μειοψηφίας– γινόμαστε φτωχότεροι και αυξάνεται ραγδαία το ποσοστό των φτωχών ή του τμήματος που μπορεί να βρεθεί στο όριο της φτώχειας. Το σύγχρονο προλεταριάτο στην Ελλάδα (έλληνες και μετανάστες εργαζόμενοι) και τα δικαιώματά του βρίσκονται στο στόχαστρο. Οι μισθοί και οι συντάξεις πείνας, η άγρια τρομοκρατία στους τόπους δουλειάς, η κατάργηση του 8ωρου και των υπερωριών, οι ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, η εξάπλωση της μερικής απασχόλησης και της ανασφάλιστης εργασίας, η «ενοικίαση» εργαζομένων, η ανατίναξη των ασφαλιστικών ταμείων, ο τεχνητός χωρισμός των εργαζομένων σε διάφορες κατηγορίες, η ιδιαιτερότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι νεοεισερχόμενοι στην «αγορά εργασίας», καθώς και οι τεράστιες στρατιές ανέργων, συνθέτουν μια ζοφερή εικόνα του κόσμου της εργασίας στη σημερινή Ελλάδα.

43. Οι μηχανισμοί παραγωγής της φτώχειας δεν περιορίζονται στην εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, της εισοδηματικής πολιτικής και τις νέες εργασιακές σχέσεις. Η ιδιωτικοποίηση όλων των κοινωνικών αγαθών και δημόσιων χώρων (παιδεία, υγεία, ασφάλιση, άθληση, ενέργεια, επικοινωνίες κλπ) και ο πολλαπλασιασμός των εισπρακτικών τελών (δήμων, διοδίων, διαβατηρίων κλπ) επενεργούν καταλυτικά στο να αυξάνονται οι ζώνες της φτώχειας και του αποκλεισμού. Το αποτέλεσμα είναι η χειροτέρευση όλων των υλικών (και πνευματικών) όρων διαβίωσης των εργαζομένων, το άγχος για την επιβίωση. Η τεράστια αύξηση των πάσης φύσεως δανείων που απλόχερα δίνουν οι τράπεζες, δημιουργεί άλλη μια μηχανή που αποστραγγίζει με την επίσημη τοκογλυφία το εισόδημα των εργαζομένων. Τέλος, συνεχίζουν να μειώνονται οι καταθέσεις των νοικοκυριών, ενώ οι τράπεζες αισχροκερδούν και πάνω σ’ αυτές. Από την άλλη πλευρά, τα κέρδη μιας πραγματικής μειοψηφίας εκτινάχθηκαν στα ύψη, χάρη στην επιβαλλόμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Τράπεζες, εφοπλιστές, βιομήχανοι, εμπορικοί οίκοι, εισαγωγείς κλπ είδαν επιδόσεις που τους ανοίγουν κι άλλο την όρεξη και αυξάνουν την παντελή τους αδιαφορία για το γεγονός ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας βυθίζεται στην ανέχεια και τη στέρηση.

44. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική επιδρά και με άλλους τρόπους πάνω στην κοινωνία: ενισχύει την καταστροφή της υπαίθρου και της γεωργικής παραγωγής, δημιουργεί ζώνες εγκατάλειψης και φτώχειας γύρω από μητροπολιτικά κέντρα χλιδής (κέντρο και ορισμένες συνοικίες Αθήνας και Θεσσαλονίκης), διαχέει την ιδεολογία του «ισχυρού» σε κάθε κοινωνικό χώρο αυξάνοντας τη διάχυτη βία και την εγκληματικότητα, στερεί τη γνώση και τη μόρφωση και αυξάνει την αμάθεια και τον ανορθολογισμό-σκοταδισμό, ενώ αποβλακώνει με τα ΜΜΕ –ειδικά με την τηλεόραση– τεράστιες μάζες, αφού η τελευταία «βάζει» την «ημερήσια διάταξη» μέσα σε κάθε σπίτι.

Τα όρια αυτής της οικονομικής διαχείρισης

45. Η «ισχυρή Ελλάδα» του 2004, της βαλκανικής εξόρμησης και της ΟΝΕ (το τρίπτυχο της περιόδου Σημίτη) μοιάζει πράγματι να έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Σήμερα έχουμε το νέο τρίπτυχο-στόχο: επιχειρηματικότητα – εξωστρέφεια – ανταγωνιστικότητα. Πέρα από τη χειριστική πλευρά, που αποσκοπεί να καλλιεργήσει σε ορισμένα δυναμικά μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα την αίσθηση ότι κάτι αλλάζει και να καλλιεργήσει κάποιες προσδοκίες σ’ ένα σχετικά μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, έχει μια ξεκάθαρα ταξική στόχευση: τη δημιουργία μιας μεγάλης δεξαμενής κερδών μέσα από συνεχείς παροχές προς το μεγάλο κεφάλαιο (αυτή είναι η επιχειρηματικότητα), την παράλληλη προσέλκυση λόγω αυτών των παροχών ξένων κεφαλαίων (αυτή είναι η εξωστρέφεια) και τη μεγάλη συμπίεση του εργατικού κόστους (αυτή είναι η ανταγωνιστικότητα). Το βασικό ερώτημα είναι αν αυτό το νέο «εργαλείο» μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα ξεπέρασμα βασικών αδυναμιών και αντιφάσεων της ελληνικής οικονομίας ή αντίθετα θα οδηγήσει σε ένταση των βασικών αδυναμιών και αντιφάσεων.

46. Η εξέλιξη του δημόσιου χρέους είναι το πιο σαφές μήνυμα ενός επερχόμενου αδιεξόδου. Το δημόσιο χρέος διατηρείται σταθερά πάνω από το 100% του ΑΕΠ. Το 2007 έχει τεράστια απόσταση από το 1995, διότι έχει μεσολαβήσει μια μεγάλη εκποίηση του δημόσιου πλούτου. Αν και τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις χρησιμοποιήθηκαν για τη μείωση του δημόσιου χρέους, αυτό παραμένει στα ίδια πάνω-κάτω επίπεδα. Για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους το κράτος καταβάλλει τεράστια ποσά. Στην ουσία όμως τα χρέη μετακυλίονται διαρκώς για επόμενες χρονιές, με συνέπεια να πληρώνεται μέσω των τόκων πολλαπλές φορές η αρχική αξία των δανείων. Να, γιατί μιλάμε για χρεομηχανή.

47. Το δόγμα όλων των κυβερνήσεων και των αστικών πτερύγων από το 1985 και μετά, ήταν η οικονομική ανάπτυξη της χώρας να στηριχτεί στις πάσης φύσεως υπηρεσίες (τουρισμός, χρηματοπιστωτικά, διαμετακομιστικός κόμβος, αντιπροσωπείες). Ονομάσαμε αυτό το μοντέλο εκσυγχρονισμένο μεταπρατισμό. Στα πλαίσια αυτού του μοντέλου, η υλική παραγωγή (αγροτική οικονομία και βιομηχανία) υποχωρεί με ταχύτατους ρυθμούς. Έτσι, το διαχρονικό διαρθρωτικό πρόβλημα της οικονομίας, το πρόβλημα της ισόρροπης και εναρμονισμένης ανάπτυξης των διαφόρων τομέων, πήρε ακόμη μεγαλύτερη διάσταση. Η πιο χαρακτηριστική αποτύπωση της διάλυσης του παραγωγικού ιστού της χώρας γίνεται στις διεθνείς συναλλαγές της. Οι εξαγωγές, παρά τις κυβερνητικές τυμπανοκρουσίες για την αύξησή τους, παραμένουν κολλημένες στο 1/3 των εισαγωγών και το εμπορικό ισοζύγιο (εξαγωγές μείον εισαγωγές) είναι σταθερά αρνητικό και διευρυνόμενο.

48. Οι εξελίξεις αυτές δεν είναι τυχαίες, ούτε ανεξάρτητες από την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Αντίθετα, είναι απόρροια αυτής της ευρωπαϊκής εκδοχής της παγκοσμιοποίησης, τα πραγματικά αποτελέσματα της οποίας συστηματικά αποκρύπτονται, ενώ επίσης συστηματικά εξυμνούνται τα «λεφτά που μας δίνει η ΕΕ». Η ίδια η συρρίκνωση της υλικής παραγωγής (σε αγροτική οικονομία και βιομηχανία) ήταν όρος της ΕΕ προκειμένου να δοθούν οι ενισχύσεις από τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Μέσα απ’ αυτές τις ενισχύσεις οι Ευρωπαίοι επιδότησαν τις εξαγωγές τους (δηλαδή των πολυεθνικών τους) προς την Ελλάδα. Και η Ελλάδα, από αυτάρκης χώρα προηγούμενα, μετατράπηκε σε καθαρό εισαγωγέα αγροτικών προϊόντων. Οι κρίσιμοι κλάδοι της βιομηχανικής παραγωγής, όπως τα κεφαλαιουχικά αγαθά και τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά (παραγωγή μέσων παραγωγής και μηχανών), αντί να ενισχυθούν, οδηγούνται σε μαρασμό.

49. Ο ρόλος του ξένου κεφάλαιου υπήρξε ανέκαθεν καθοριστικός, καθώς αυτό έλεγχε στρατηγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Σήμερα είναι κοινή η δικομματική αντίληψη για τον ευεργετικό ρόλο των ξένων επενδύσεων. Οι άμεσες παραγωγικές επενδύσεις είναι περιορισμένες. Δεν λείπουν, αλλά –παρά τις τυμπανοκρουσίες– το σύνολό τους είναι σχετικά μικρό, ενώ σε πολλές περιπτώσεις προξενούν τεράστια προβλήματα, περιβαλλοντικά (π.χ. τουριστικές επενδύσεις σε Σητεία και Πύλο) και πολεοδομικά (π.χ. «Mall» του ομίλου Λάτση στο Μαρούσι). Τα εισερχόμενα ξένα κεφάλαια αφορούν κυρίως επενδύσεις χαρτοφυλακίου, δηλαδή με απλά λόγια, εξαγορές ελληνικών εταιριών από το διεθνές κεφάλαιο.

50. Σήμερα το ξένο κεφάλαιο ελέγχει σχεδόν ολοκληρωτικά το τραπεζικό σύστημα και μέσω αυτού επηρεάζει καθοριστικά το σύνολο των οικονομικών κλάδων. Επίσης, αυτοτελώς έχει θέση από σημαίνουσα έως κυρίαρχη (και πάντως διαρκώς διευρυνόμενη) στους εξοπλισμούς, στο λιανικό εμπόριο, στις επικοινωνίες, στα μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, στα χημικά προϊόντα, στο μηχανολογικό εξοπλισμό, στα πετρελαιοειδή, στη διανομή φυσικού αερίου, στην τσιμεντοβιομηχανία, στα ναυπηγεία, στις κατασκευές (μεγάλα έργα), ακόμη και στα προϊόντα καπνού. Με τις προωθούμενες δε απελευθερώσεις των αγορών, όπως λέγονται, είναι βέβαιο ότι ο ρόλος του ξένου κεφάλαιου θα διευρυνθεί στις επικοινωνίες, στην ενέργεια, στα λιμάνια κλπ. Επίσης, το ξένο κεφάλαιο ελέγχει περίπου το 45% του Χρηματιστηρίου Αθηνών.

51. Ως προς τον αστισμό της Ελλάδας, όλα τα παραπάνω δείχνουν μια σημαντική υποβάθμισή του. Όχι μόνον έχουν ενταθεί τα υπεργολαβικά και διαμεσολαβητικά χαρακτηριστικά του, αλλά συνολικά ο ρόλος του στα πλαίσια της ελληνικής οικονομίας έχει μειωθεί αισθητά. Την ίδια στιγμή γίνεται καθοριστικός για την οικονομία ο ρόλος όχι απλά των ξένων κεφαλαίων ξεχωριστά παρμένων, αλλά συνολικά των υπερεθνικών κέντρων, όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

52. Μια οικονομία υπερχρεωμένη, με αδύναμο παραγωγικό ιστό, με αυτόματο πιλότο τις ιδιωτικοποιήσεις και τις απελευθερώσεις, με χαμηλό και συνεχώς συμπιεζόμενο σε σχέση με την ΕΕ των 15 εργατικό κόστος (αλλά αρκετά υψηλό σε σχέση με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης), με εξαιρετικά χαμηλές δαπάνες για την έρευνα (τελευταία στην ΕΕ των 15), με τις επενδύσεις να αξονίζονται γύρω από την κατοικία και τις κατασκευές – τι προοιωνίζουν όλα αυτά για τον ελληνικό καπιταλισμό; Τι άλλο, από τα πρόθυρα ενός μεγάλου τέλματος, με μόνη διαχειριστική δυνατότητα ένα τελειωτικό ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου (κυρίως του φυσικού περιβάλλοντος που έχει απομείνει) και μια ολομέτωπη επίθεση στο λαϊκό εισόδημα; Όλα τα δεινά μιας βαθιάς ταξικής πόλωσης και του κοινωνικού αποκλεισμού (σύγχρονου βαλκανικού τύπου) μοιάζουν εικόνες από το κοντινό μέλλον μας.

Β. Η Ελλάδα πιο πολύ στο στρατόπεδο των προθύμων στις ΗΠΑ

53. Μια σημαντική εξέλιξη στον προσανατολισμό της άρχουσας τάξης μετά την πρόδηλη κρίση που μαστίζει σε πολλά επίπεδα την ΕΕ, είναι η ολοένα και ανοιχτότερη τοποθέτηση της Ελλάδας σε φιλοαμερικάνικες θέσεις. Αυτός ο προσανατολισμός –αν και δεν είναι καινούργιος– στηρίζεται στο σχεδιασμό πως κάτω από αμερικάνικη επίβλεψη μπορούν να ανοίξουν καλύτερα δρόμοι για οικονομική διείσδυση στα Βαλκάνια. Σ’ αυτή την τροχιά πρέπει να δούμε τις τοποθετήσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής (χωρίς καμιά διαφοροποίηση ανάμεσα στα δύο αστικά κόμματα) σε θέματα όπως «ελληνοτουρκική φιλία», σχέδιο Ανάν, ΝΑΤΟϊκή επικυριαρχία στο Αιγαίο, άμεση ανταπόκριση σε «συμμαχικές υποχρεώσεις» σε Αφγανιστάν, Ιράκ, Βοσνία, Μ. Ανατολή, ΝΑΤΟ, εξασφάλιση όλων των «διευκολύνσεων» που ζητούν οι αμερικάνοι για τις βάσεις τους στην Ελλάδα, παραχώρηση και εγκατάλειψη κυριαρχικών δικαιωμάτων. Ακόμα, ο πολιτικός κόσμος (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) αναλαμβάνουν πολλές φορές το ρόλο του διαμεσολαβητή –υπέρ των ΗΠΑ πάντα– απέναντι σε γείτονες και στον αραβικό κόσμο. Οι υπηρεσίες π.χ. του Καραμανλή στις εκλογές στη Σερβία και τα ταξίδια των Παπανδρέου-Παπούλια σε διάφορες χώρες είναι σαφώς προσανατολισμένα και στην άσκηση πίεσης υπέρ των συμφερόντων των ΗΠΑ. Η Ελλάδα διαδραματίζει ένα ρόλο πρακτόρευσης των ιμπεριαλιστικών σχεδιασμών. Η παράδοση του Οτσαλάν ήταν τα επίσημα διαπιστευτήρια αυτού του ρόλου.

54. Σε αυτά τα πλαίσια έχουν δραστηριοποιηθεί πολλοί παράγοντες και έχουν ενεργοποιηθεί διάφοροι μηχανισμοί και ιδρύματα που στοχεύουν στη λείανση του εδάφους, στην προετοιμασία των πνευμάτων, στην τοποθέτηση ανθρώπων πιστών σε θέσεις κλειδιά, στο ξαναγράψιμο της ιστορίας με τρόπο που να εξυπηρετεί τους νεοταξικούς σχεδιασμούς. Η Ελλάδα, τόσο του «εκσυγχρονισμού» όσο και της «μεταρρύθμισης», συμπλέει και έχει ανάγκη από έναν ενδοτισμό-ραγιαδισμό που σήμερα φέρει κοσμοπολίτικα άμφια και όχι τα κλασικά της εθνικοφροσύνης. Τέλος, η Ελλάδα του «εκσυγχρονισμού» και της «μεταρρύθμισης», του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, τάχθηκε ολόψυχα στο πλευρό του αμερικανόπνευστου «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία» και επέτρεψε αυτός ο «πόλεμος» να γίνει μοχλός πιέσεων και παρεμβάσεων στη χώρα μας, τέτοιων που μόνο σε αποικιοκρατικό καθεστώς, σε καθεστώς μπανανίας θα ήταν δυνατές. Οι υποθέσεις της Air-CIA με 64 γνωστές-κρυφές πτήσεις στην Ελλάδα, η απαγωγή των Πακιστανών από αμερικάνικες και βρετανικές υπηρεσίες και κυρίως η υπόθεση των υποκλοπών που έγιναν από την πρεσβεία των ΗΠΑ και έφτασαν μέχρι την παρακολούθηση του πρωθυπουργού, δείχνουν πολλά πράγματα.

55. Όπως έδειξαν τα γεγονότα από το 2002 μέχρι τώρα, τα θέματα της «ασφάλειας» και του «αγώνα κατά της τρομοκρατίας» προωθούνται με έξαρση της φασιστικοποίησης και με επιβολή ενός οργίου καταπάτησης στοιχειωδών δικαιωμάτων. Οι κάμερες, οι παρακολουθήσεις, οι θεωρίες για «ημι-τρομοκρατία», η αστυνομοκρατία και πλήρης αυθαιρεσία των αστυνομικών οργάνων, η στοχοποίηση οργανώσεων, συλλογικοτήτων, συνδικαλιστών, οι συλλήψεις και προφυλακίσεις διαδηλωτών, η εφαρμογή του τρομονόμου και οι δίκες-παρωδία της υπόθεσης 17Ν, όλα αυτά εντάσσονται στη θωράκιση του νεοφιλελευθερισμού και στην επιβολή της επίθεσής του στο λαό.

Το δικομματικό πολιτικό σύστημα και η αμερικανοποίηση της δημόσιας ζωής

56. Η ομαλή εναλλαγή από την ΠΑΣΟΚική στη νεοδημοκρατική διακυβέρνηση συνοδεύτηκε από όλα τα παρεπόμενα (αντικατάσταση και στελέχωση του κρατικού μηχανισμού με ανθρώπους της ΝΔ, προσπάθεια βολέματος των «γαλάζιων» παιδιών), αλλά έφερε στην επιφάνεια μια προωθημένη εκδοχή συναινετικού δικομματισμού και δικαιολογημένα για καιρό μιλάγαμε για κυβέρνηση και συμπολίτευση. Η ρητορική της ΝΔ για μεσαίο και κεντρώο χώρο, τα ανοίγματά της (ειδικά στο χώρο του πολιτισμού) προς την αριστερά και ο «σεβασμός των απόψεων του ΚΚΕ» από πολλά επίσημα χείλη, η έντεχνη καλλιέργεια προσδοκιών ότι θα υποδειχθεί ο Ν. Κωνσταντόπουλος στην προεδρία της δημοκρατίας και τελικά η υπόδειξη ενός στελέχους του ΠΑΣΟΚ για τη θέση αυτή, ήταν οι «προσφορές» της ΝΔ στον συναινετικό δικομματισμό και στην προσπάθεια εξαπάτησης των εργαζόμενων, την ίδια στιγμή που πήρε τα πιο σκληρά μέτρα ενάντιά τους.

57. Το νέο ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, που αναδείχθηκε λίγο πριν τις εκλογές του 2004 σαν το αστέρι που λάμπει και θα σώσει το ΠΑΣΟΚ, έδωσε γρήγορα δείγματα για το πώς αντιλαμβανόταν την πολιτική: διάλυση της κομματικής δομής του ΠΑΣΟΚ, «δημοψηφισματική» ανάδειξη του Γ. Παπανδρέου, κατάργηση της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ, απουσία αντιπολίτευσης προς τη ΝΔ σε κρίσιμα ζητήματα, επικρίσεις προς την κυβέρνηση Καραμανλή πως άφησε υπόνοιες ότι οι παρακολουθήσεις έγιναν από την πρεσβεία των ΗΠΑ ενώ δεν έχει στοιχεία, ανάδειξη και παύση στελεχών όπως η κ. Ξενογιαννακοπούλου στη θέση του γραμματέα του ΠΑΣΟΚ, η υποψήφια νομάρχης Έβρου από τη μειονότητα κλπ, και βεβαίως η κορυφαία πράξη υποστήριξης της ΝΔ για την κατάργηση του άρθρου 16 του Συντάγματος. Όλα αυτά δεν είναι αποτέλεσμα ανικανότητας και έλλειψη πείρας. Αποτελούν απόπειρες να εφαρμοστεί μια πολιτική προσανατολισμένη στα αμερικάνικα πρότυπα, που φυσικά συναντάει πολλά εμπόδια και δυσκολίες στην εφαρμογή της.

58. Το μοντέλο της αμερικανοποίησης της πολιτικής ζωής απαιτεί την απρόσκοπτη λειτουργία του δικομματικού συστήματος, την εναλλαγή στη διακυβέρνηση των δύο κομμάτων που πλέον δεν θα έχουν σημαντικές διαφορές στα προγράμματά τους, την κατοχύρωση της επιχειρηματικής πολιτικής και τον ενεργό ρόλο των ΜΜΕ σε αυτήν. Απαιτεί την αλλαγή δέρματος όλης της κομματικής οργάνωσης, που θα λειτουργεί με τη μορφή περιφερειακών, τοπικών ή γενικών λόμπι οικονομικής και πολιτικής επιρροής, τη στενή διασύνδεση κομμάτων, κρατικής διοίκησης και πάσης φύσεως επιμελητηρίων, την εφαρμογή της επιστολικής ψήφου. Ιδεολογίες, σύμβολα, ιστορία ρίχνονται στη λήθη, αντικαθίστανται από νέα, ξαναγράφονται κατά παραγγελία. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ασκείται η αστική ηγεμονία και ο δικομματισμός λειτουργεί συγκεντρώνοντας υψηλά ποσοστά, όπως έδειξαν και οι πρόσφατες δημοτικές εκλογές.

59. Όρος και προϋπόθεση της αμερικανοποίησης είναι η περιθωριοποίηση και ο εξοβελισμός της αριστεράς σε πολιτικό επίπεδο. Όχι απλά να είναι περιορισμένη σε κάποιο ποσοστό, αλλά να μη μετέχει στην επίσημη πολιτική σκηνή, κι όταν μετέχει να μην αμφισβητεί έμπρακτα τις κατευθύνσεις και τις εφαρμογές του νεοφιλελευθερισμού. Όρος και προϋπόθεση της αμερικανοποίησης είναι η πλήρης μονοπώληση όλων των οργάνων πολιτικής αντιπροσώπευσης και διακυβέρνησης (κεντρικής, περιφερειακής, τοπικής) και ο αποκλεισμός από αυτά κάθε ανεξάρτητης, λαϊκής-αριστερής αντιπολίτευσης. Η γενικευμένη αστική θωράκιση (συνταγματικά, νομοθετικά, κατασταλτικά, ιδεολογικά κλπ) αποτελεί έναν ακόμα βασικό όρο για την άσκηση της αστικής ηγεμονίας, ιδιαίτερα σε συνθήκες που αναμένονται λαϊκές αντιδράσεις και κινητοποιήσεις. Αυτό εκφράζει η τάση προς τη φασιστικοποίηση και όλα τα μέτρα που παίρνονται σ’ αυτή την κατεύθυνση.

60. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουμε δύο ακόμα παραλλαγές δικομματικής διαχείρισης:

• Το Μεγάλο Συνασπισμό (Grosse Koalition) στη Γερμανία, στον οποίο υποχρεώθηκαν τα δύο μεγάλα κόμματα –κατά παραγγελία του γερμανικού κεφάλαιου– μετά τον πετυχημένο διεμβολισμό που πέτυχε η αριστερά (συμμαχία PDS και Όσκαρ Λαφοντέν). Ο Μεγάλος Συνασπισμός σε συνθήκες πολιτικής κρίσης, που δημιουργείται από την παρέμβαση της αριστεράς ή την ανικανότητα να κυβερνήσει ένας από τους δυο, δείχνει πόσο ισχυρή ανάγκη είναι ο συναινετικός δικομματισμός και η τάση για εξοβελισμό της αριστεράς.

• Η δεύτερη αφορά τη διάλυση παραδοσιακών κομμάτων και τη δημιουργία δύο μεγάλων πόλων (από δικομματισμό σε διπολισμό της πολιτικής ζωής), με κεντρικό παράδειγμα τη γειτονική Ιταλία. Σ’ αυτό το διπολισμό έχει μια θέση η αριστερά, αν φυσικά αποποιηθεί την καταστατική της θέση να αντιπροσωπεύει τους εργαζόμενους και τα συμφέροντά τους και σέβεται τις «συμμαχικές υποχρεώσεις» της χώρας. Αυτό δείχνει και η μεγάλη κρίση της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης και οι διαδικασίες μετάλλαξής της.

61. Η περίπτωση της χώρας μας παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα της χρησιμοποίησης της αριστεράς κατά τις περιστάσεις και όταν αυτό είναι αναγκαίο. Τα λόγια περί τέλους των διαχωριστικών γραμμών όταν εκφέρονται από βασικούς εκπροσώπους της αστικής τάξης δείχνουν πως δεν θεωρούν ανταγωνιστική την υπαρκτή αριστερά, αλλά και λειαίνουν το έδαφος για την προώθηση της αμερικανοποίησης στον ελλαδικό χώρο.

Γ. Η ηγεμονία της αστικής τάξης στην Ελλάδα και οι ρωγμές της

62. Η ηγεμονία της αστικής τάξης στηρίζεται στην οργάνωση και εξασφάλιση της συναίνεσης των υποτελών τάξεων και στρωμάτων γύρω από στόχους και συνθήματα που στην εκφώνησή τους αφορούν το λαό, το έθνος, την οικονομία, τη θέση της χώρας κλπ, αλλά στην πραγματικότητα αφορούν την αστική τάξη και ιδιαίτερα το μονοπωλιακό της τμήμα. Μοχλός για την εφαρμογή της ηγεμονίας είναι η επίτευξη συμμαχιών της μεγαλοαστικής τάξης με τη μεσαία αστική τάξη και με τα μεσαία και ανώτερα μικροαστικά στρώματα καθώς και η εξασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και συναίνεσης διά της εξαγοράς και ενσωμάτωσης του συνδικαλιστικού και αυτοδιοικητικού μηχανισμού. Οι μοχλοί όμως χωρίς λάδωμα δεν μπορούν να λειτουργήσουν.

63. Σε συνθήκες χειροτέρευσης των υλικών όρων διαβίωσης της συντριπτικής πλειοψηφίας, με τη συστηματική επίθεση ενάντια στους εργαζόμενους και τη σύνθλιψη των μικρομεσαίων στρωμάτων δημιουργούνται αντικειμενικά όροι τέτοιοι που να μην μπορεί να αναπαραχθεί το ηγεμονικό σχήμα, δοκιμάζοντας τη συμμαχία της μεγαλοαστικής και μικροαστικής πτέρυγας, που είναι βασικός όρος της συναίνεσης και της ηγεμονίας. Η οργάνωση της συναίνεσης δυσκολεύει ακόμα, όταν πλάι στα συνθήματα της «ποιοτικής μεταρρύθμισης» και του «σεμνά και ταπεινά» ξετυλίγεται μια μεγάλη κρίση όλων των αστικών θεσμών: δικαιοσύνη, χρηματιστήριο και τράπεζες, εκκλησία, διαφθορά όλου του κρατικού και πολιτικού κόσμου, μεγάλα σκάνδαλα, καταπάτηση ατομικών ελευθεριών, υποκλοπές, παρακολουθήσεις κλπ. Φυσικά στο επίπεδο αυτό είναι πιθανή μια εκμετάλλευση τέτοιων πλευρών από ακροδεξιές πλευρές –και άρα ενίσχυσή τους– όπως είναι το ΛΑΟΣ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν δυσκολεύει η άσκηση της ηγεμονίας.

64. Φυσικά οι ρωγμές δεν δημιουργούν ρήγματα και σχίσματα όσο το σύγχρονο «κοινωνικό πρόβλημα», δηλαδή η υπερεκμετάλλευση των εργαζόμενων ελλήνων και μεταναστών, η φτωχοποίηση εκτεταμένων ζωνών της κοινωνίας, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η απολίπανση των μικρομεσαίων συνεχίζονται χωρίς να επιλύεται το σύγχρονο «πολιτικό πρόβλημα», που είναι η συγκρότηση ενός πολιτικού και κοινωνικού μετώπου, η ανάδειξη μιας αριστεράς που να αναδεικνύει το «κοινωνικό πρόβλημα», να δίνει φωνή στους καταπιεζόμενους και εκμεταλλευόμενους. Όσο δεν επιλύεται το σύγχρονο «πολιτικό πρόβλημα», τόσο θα αναπαράγονται φαινόμενα συντηρητικοποίησης, ατομικιστικής αναδίπλωσης, αποπολιτικοποίησης πλατιών μαζών. Οι συνειδήσεις που θα δημιουργούνται μέσα στην κοινωνία θα σημαδεύονται από τέτοια χαρακτηριστικά, διευκολύνοντας την αστική ηγεμονία.

65. Ωστόσο, πάνω στην υλική βάση της χειροτέρευσης των συνθηκών διαβίωσης αρχίζει να συντελείται, με τη δράση των αντιστάσεων και κινημάτων, η απονομιμοποίηση του νεοφιλελευθερισμού και εν μέρει του κυρίαρχου ευρωπαϊσμού (μαζί με το ευρώ ήρθαν τεράστια κύματα ακρίβειας και χειροτέρευση της ζωής των εργαζόμενων). Οι αντιστάσεις και τα κινήματα αποτελούν την πιο ασφαλή διέξοδο από την αστική ηγεμονία και δημιουργούν όρους μιας άλλης συνείδησης, άλλων αξιολογήσεων και επιλογών σε όλα τα επίπεδα. Αυτές οι αντιστάσεις και κινήματα μπορούν να δώσουν ζωή σε νέα εγχειρήματα της αριστεράς, που θα υπηρετούν μια συνολική εναλλακτική πρόταση απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό και θα έχουν μια γνήσια αντικαπιταλιστική κατεύθυνση.

66. Διαβρωτική δράση στην αστική ηγεμονία έπαιξαν στο παρελθόν –και συνεχίζουν να έχουν την ίδια επίδραση– τα αντιαμερικάνικα, αντιιμπεριαλιστικά, αντιπολεμικά και διεθνιστικά αισθήματα του ελληνικού λαού. Πολλές φορές εθνικά ζητήματα ή εκδηλώσεις ενδοτισμού και ραγιαδισμού απέναντι στους ιμπεριαλιστές λειτούργησαν αποσταθεροποιητικά, για να μην πούμε πως τίναξαν στον αέρα την ηγεμονία της αστικής τάξης πάνω στις λαϊκές μάζες. Η αιτία βρίσκεται στην ολόπλευρη εξάρτηση και συμμαχία της μεγαλοαστικής τάξης με τα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Πολλές από τις επιλογές της δεν ξεκινούν από ανάγκες γενικά της ανάπτυξης του καπιταλισμού στην Ελλάδα, αλλά αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση αναγκών μονοπωλιακών κολοσσών και «συμμαχικών διευκολύνσεων». Ο αφελληνισμός της ελληνικής οικονομίας και η μεγαλύτερη εξάρτηση και χρέωση της χώρας (που γελοιοποιούν τις θεωρίες περί «ιμπεριαλιστικής Ελλάδας» ή «μικροϊμπεριαλιστικού χαρακτήρα της») δεν ανατροφοδοτούν τον μηχανισμό της ηγεμονίας αυτόματα και ο ρόλος της πολιτικής σφαίρας για την εμπέδωσή του αποκτά σημασία: ο συναινετικός δικομματισμός και η αμερικανοποίηση στοχεύουν στη στεγανοποίηση της αστικής ηγεμονίας σε συνθήκες που συμμαχίες που τη στήριζαν τινάζονται στον αέρα λόγω της εφαρμοζόμενης οικονομικής πολιτικής. Τα υπόλοιπα τα ρυθμίζει η εντεινόμενη φασιστικοποίηση…

67. Τα δύο αστικά κόμματα απαντούν διαφορετικά στις ρωγμές αυτές και με γνώμονα ότι έχουμε εισέλθει σε μια προεκλογική περίοδο. Η μεν ΝΔ θέλει να συγκολλήσει τη συμμαχία αυτή με το σύνθημα «νόμος και τάξη», το δε ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να προσεταιριστεί τους έλληνες που αδικούνται από την πολιτική της ΝΔ. Η ΝΔ εκμεταλλεύεται πλήρως το γεγονός της κρίσης που υπάρχει στο ΠΑΣΟΚ και της συμπεριφοράς του που σιγουρεύει την ήττα του, ενώ η αριστερά αφήνει γενικά ανενόχλητα τα δύο αστικά κόμματα, χωρίς να έχει μια σοβαρή πρόταση διεμβολισμού τους και πρωταγωνιστικού ρόλου της.

Δ. Οι αντιστάσεις στην ελληνική κοινωνία 2003-2007

68. Σε συγχρονισμό με τον μεγάλο κύκλο αγώνων σε ολόκληρο τον κόσμο εκδηλώνονται και στην Ελλάδα σημάδια ανάπτυξης αντιστάσεων και αγώνων καθώς και σημάδια απονομιμοποίησης του νεοφιλελευθερισμού και τροποποίησης στοιχείων συνείδησης. Παρόλο που τέτοια σημάδια υπήρχαν από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 (κινητοποιήσεις για ΑΣΕΠ, πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία, υπόθεση Οτσαλάν), η εμφάνιση του κινήματος ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και η ενεργή συμμετοχή σε αυτό αρκετών χιλιάδων ελλήνων (Γένοβα αρχικά και στη συνέχεια ίδρυση του Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ) συντέλεσε στο να μπολιαστεί το δυναμικό αυτό, που προερχόταν από διαφορετικές καταβολές και καταστάσεις, με τα στοιχεία της ενότητας, της κοινής δράσης, του κοινού αγώνα ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και τον πόλεμο. Η ανάληψη της προεδρίας της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2003 έδωσε την ευκαιρία να εκφραστεί αυτή η συνάντηση και κινητικότητα σε ολόκληρη τη χώρα. Ο πόλεμος στο Ιράκ, η κινητοποίηση στη βάση της Σούδας και η παγκόσμια διαδήλωση ενάντια στον πόλεμο το 2003 είδε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να κινητοποιούνται στην Ελλάδα και να συμμετέχουν στο αντιπολεμικό κίνημα. Τα μηνύματα των αγώνων στη Γαλλία έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να συνειδητοποιηθεί ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι ανίκητος, και αυτό είχε την επίδρασή του και στη χώρα μας.

69. Το 2006 ήταν χρονιά που σημαδεύτηκε από κινητοποιήσεις που είχαν διαφορετικά χαρακτηριστικά: Η απεργία των ναυτεργατών στον Πειραιά κόντεψε να μετατραπεί σε μια παλλαϊκή διαμαρτυρία, και μόνο η ανοιχτά συνθηκολόγα γραμμή του ΚΚΕ –που τα μάζεψε γρήγορα αντί να κλιμακώσει τον αγώνα– απέτρεψε μια τέτοια εξέλιξη. Το ΚΚΕ απόφυγε τη συγκρότηση ενός λαϊκού εργατικού μετώπου ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και τις συνέπειές του. Αρνήθηκε να εκφραστεί έμπρακτα η αλληλεγγύη και η συνάντηση των κινητοποιήσεων των εργαζομένων (ναυτεργάτες, τράπεζες, εργαζόμενοι στον ΟΤΕ, συμβασιούχοι, εργοστάσια και βιοτεχνίες που κλείνουν κλπ). Η απεργία των τραπεζικών, παρά τις δυσκολίες, έδωσε μια αξιοπρεπή μάχη (με βάση τα δεδομένα που υπήρχαν μέχρι τότε), για να έρθει η ώρα της παιδείας και του καταπληκτικού φοιτητικού ξεσπάσματος που υποχρέωσε την κυβέρνηση στην πρώτη της ήττα. Ακολούθησε η απεργία των έξι εβδομάδων των δασκάλων στην αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς, που έδειξε πόσο έχουν αλλάξει τα δεδομένα, για να φτάσουμε στη δεύτερη, μεγαλύτερη αυτή τη φορά ήττα όχι μόνο της κυβέρνησης και του δικομματισμού αλλά του νεοφιλελευθερισμού. Η υπόθεση της συνταγματικής αναθεώρησης και ειδικά του άρθρου 16 έδειξε πως το κίνημα των φοιτητών και των πανεπιστημιακών δασκάλων μπόρεσε να δημιουργήσει ένα βαθύ ρήγμα και να επιβραδύνει την επέλαση του νεοφιλελευθερισμού. Επιπλέον, βάθυνε και τις αντιθέσεις μέσα στο αστικό πολιτικό στρατόπεδο, που αναγκάστηκε να αναπροσαρμόσει την ταχτική του.

70. Σημαντικοί αγώνες έχουν αναπτυχθεί και για την προστασία δημόσιων χώρων και την προστασία από κεραίες σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα. Σχεδόν παντού, ειδικά στο λεκανοπέδιο της Αττικής, υπάρχουν ομάδες και κινήσεις πολιτών που έχουν δώσει σημαντικούς αγώνες (π.χ. για τη λυματολάσπη στις Δυτικές συνοικίες της Αττικής). Αυτές οι κινήσεις και κινήματα εν μέρει καταγράφηκαν και στις πρόσφατες δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές, δείχνοντας ότι έχουν τροποποιηθεί αρκετές συνειδήσεις σχετικά με τα δόγματα της αγοράς και του νεοφιλελευθερισμού. Παράλληλα, είχαμε σποραδικούς αγώνες από εργαζόμενους σε εργοστάσια που κλείνουν –με σημαντικότερη την εμπειρία των Λιπασμάτων στην Θεσσαλονίκη– που, ανεξάρτητα από την έκβασή τους, έδειξαν μια συνέπεια, μια διαρκή κινητοποίηση και χρωμάτισαν την κοινωνική και πολιτική ζωή της πόλης ή της περιοχής που ξέσπαγαν οι αγώνες αυτοί.

71. Σε μεγάλη αναντιστοιχία με τις ανάγκες και τη σημασία των αγώνων αυτών ήταν η στάση της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ αλλά και άλλων συνδικαλιστικών ομοσπονδιών. Επί της ουσίας, η πιο κραυγαλέα περίπτωση ήταν η σιωπή τους στους αγώνες ενάντια στη συνταγματική αναθεώρηση. Πέρα απ’ αυτό, το γεγονός ότι εξαναγκάζονται να προκηρύσσουν 24ωρες απεργίες υπό την πίεση των εργαζομένων είναι επίσης ένας δείκτης της ανόδου των αγώνων και της κινητικότητας.

72. Τα πιο σημαντικά στοιχεία από τους αγώνες του νέου κύκλου είναι τα ακόλουθα:

• Κερδίζει έδαφος η άποψη για μαζικούς ενωτικούς αγώνες.

• Κατακτά συνειδήσεις η άποψη ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι ανίκητος και ότι μπορούμε να έχουμε νίκες.

• Ανατρέπονται στην πράξη περιοριστικές αντιλήψεις (σεχταρισμός και περιχαράκωση) και αναδεικνύεται η ανάγκη μιας πλατιάς συσπείρωσης και απεύθυνσης.

• Υιοθετούνται νέες μορφές συντονισμού και κινητοποίησης (επιτροπές βάσης για ένα ζήτημα, κινητοποιήσεις Τετάρτης ή Πέμπτης κάθε βδομάδα, πανελλαδικός συντονισμός κλπ).

73. Το κρίσιμο στοιχείο για την έκβαση των αγώνων, πέρα από τη συσπείρωση όσων πλήττονται, την ενότητά τους και την αποφασιστικότητά τους, είναι η σύνδεση του κάθε αγώνα με την υπόλοιπη κοινωνία, η αντιμετώπιση της συκοφάντησης και προπαγάνδας που προωθούν τα ΜΜΕ, καθώς και η δυνατότητα αντοχής τόσο στην καταστολή όσο και στον οικονομικό εκβιασμό. Σε τελική ανάλυση, η έκβασή τους εξαρτάται από την ποιότητα και την ύπαρξη δεσμών με την υπόλοιπη κοινωνία.

Ε. Η αριστερά στην Ελλάδα

74. Η αριστερά σήμερα στην Ελλάδα –σε μια χώρα όπου το ειδικό βάρος και η ιστορία της είναι μεγάλα και οι διαδικασίες αμερικανοποίησης δεν έχουν προχωρήσει όσο αλλού– δεν αποτελεί αντίπαλο δέος για το δικομματισμό ούτε ελκτική δύναμη για τους κυβερνώμενους. Δεν πρωταγωνιστεί στους αγώνες, είναι υποχρεωμένη να τους ακολουθεί έως ένα σημείο, παίζει μικρό ρόλο στο να είναι χρήσιμη στους αγώνες αυτούς με ιδέες, προτάσεις, λύσεις κλπ. Ενδιαφέρεται κυρίως για τα του οίκου της και για το πώς θα αναβαθμίσει τις σχέσεις της στην κεντρική πολιτική αρένα. Οι εκλογικές και κοινοβουλευτικές προτεραιότητες ιεραρχούνται πρώτες. Η αριστερά μόνο περιστασιακά, αναγκαστικά ή διασπαστικά και όχι μελετημένα ή προωθητικά, παρεμβαίνει στη μαζική εξωκοινοβουλευτική δράση.

75. Συνολικά η αριστερά, όπως κι αν οριστεί, κοινωνική-πολιτική, επίσημη-ανεπίσημη, παρουσιάζει μεγάλα ελλείμματα σε τομείς όπως των ιδεών-ιδεολογίας, στα καύσιμα που διαθέτει (ακόμα τρώει από τα «έτοιμα» ή τα «ξένα») και βεβαίως στους δεσμούς και τις σχέσεις της με το λαό. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιηθεί αυτό από αγωνιστές της αριστεράς, οργανωμένους και ανοργάνωτους, θα παίξει θετικό ρόλο στην επίσπευση της αναγκαίας αλλαγής των πραγμάτων στην αριστερά.

76. Το ΚΚΕ, παρά την οργανωτική του σταθεροποίηση –μετά τις περιπέτειες της δεκαετίας του ’90– και παρά τη συμπάθεια που είχε αποκτήσει με την καταγγελία του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία και τις ενέργειες εικονικού κινήματος που προωθούσε, «κατάφερε» με τη σεχταριστική, διαχωριστική, αντιενωτική γραμμή του να απομονωθεί και να γνωρίσει δυσκολίες και προβλήματα που τροφοδοτούν συνέχεια μια εσωτερική γκρίνια και σύγχυση. Έχει εξαγγελθεί ένα «μέτωπο» το οποίο δεν συσπειρώνει σχεδόν καμιά πολιτική δύναμη, υιοθετούνται σχήματα πως οποιαδήποτε βελτίωση θα γίνει μόνο υπό καθεστώς «λαϊκής εξουσίας και λαϊκής οικονομίας». Σε συνθήκες ανάπτυξης κινημάτων που προϋποθέτουν την ενωτική δράση και συσπείρωση, το ΚΚΕ κατάφερε να απομονώνεται και να εξαναγκάζεται σε αλλαγές τακτικής ώστε να μην απομονωθεί τελείως. Σε πολλές περιπτώσεις οι επιθέσεις ενάντια στο ΣΥΝ αλλά και σε συνδικαλιστικά όργανα (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ κλπ) είναι εντονότερες από την καταγγελία του αντίπαλου (δικομματισμού ή νεοφιλελευθερισμού, κυβέρνηση ΝΔ). Έφτασε μάλιστα σε σημείο να θεωρητικοποιεί την άποψη ότι δεν μπορούν να υπάρξουν επιτυχίες και νίκες ενάντια στη νεοφιλελεύθερη πολιτική. Πολιτικά, πίσω από την φραστική απογείωση και τα μεγάλα λόγια, το ΚΚΕ είχε μια στάση που δεν δημιουργούσε προβλήματα στην κυβέρνηση της ΝΔ, αποσπούσε θετικά σχόλια και επαίνους από πολλούς παράγοντες της ΝΔ, υπήρχαν συνεργασίες σε τοπικό επίπεδο με το κυβερνητικό κόμμα. Σε μια σειρά από περιπτώσεις φάνηκε πως δεν έχει μια ανεξαρτησία από τον κόσμο του δικομματισμού.

77. Ο ΣΥΝ, ιδιότυπο αριστερό ρεφορμιστικό φιλοευρωπαϊκό κόμμα, προϊόν εγχειρημάτων της γκορμπατσοφικής περιόδου (1986-1990), ήταν και είναι υπό συνεχή διαμόρφωση και εξέλιξη χωρίς να αναιρούνται τα βασικά του χαρακτηριστικά. Η σχέση του με τα κινήματα και οι τάσεις στο εσωτερικό του σε συνδυασμό με τις ανάγκες του να υπάρχει ως κοινοβουλευτικό κόμμα, το οδήγησαν σε ανοίγματα προς τ’ αριστερά, σε συμμετοχή στο Φόρουμ, στη δημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ κλπ. Στο εσωτερικό του υπάρχει και εξελίσσεται μια διαρκής διαπάλη ανάμεσα σε μια ανοιχτά σοσιαλδημοκρατική τάση που επιζητεί άμεσα συνεργασίες με το ΠΑΣΟΚ και κατά καιρούς το τροφοδοτεί με στελέχη, και από την άλλη μια πτέρυγα που μέσα από ισορροπίες και αντιφάσεις προσπαθεί να ορθοποδήσει το κόμμα με αμφίπλευρα ανοίγματα και ακροβασίες. Η ανάδειξη του Α. Αλαβάνου στην προεδρία του ΣΥΝ και ο έλεγχος του κόμματος από το Αριστερό Ρεύμα δημιούργησαν νέους όρους και συσχετισμούς μέσα στο κόμμα αυτό.

78. Παρατηρείται μια ιδιοτυπία στην επίσημη πολιτική αριστερά: το κόμμα που λέει μεγάλα επαναστατικά λόγια είναι επιφυλακτικό, άτολμο, έως και εχθρικό απέναντι σε κινήματα και διεργασίες που δεν ελέγχει, και δεν παίρνει καμιά πρωτοβουλία για συσπείρωση και αλλαγή της κατάστασης, ενώ το κόμμα που είναι πιο μετριοπαθές σε διακηρύξεις και εξαγγελίες, είναι πιο ανοιχτό σε κινήσεις και κινήματα, συμβάλλει ορισμένες φορές σε αυτά, παίρνει μέρος –από ανάγκη ή εκτίμηση– σε κινήσεις και διεργασίες, είναι πιο ζωντανό. Ο εμφύλιος ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο καταστάσεις δεν έχει τίποτα θετικό και υπάρχουν παράγοντες που σπρώχνουν στην ολοένα μεγαλύτερη περιχαράκωση των δύο αυτών χώρων.

79. Η εξωκοινοβουλευτική αριστερά δεν κατορθώνει να έχει μια γειωμένη σχέση με την πραγματικότητα και σ’ αυτό εμποδίζεται αρκετά από το σχήμα «δημιουργία του τρίτου πόλου» της επαναστατικής αριστεράς σε κόντρα και αντιπαράθεση με την «καθεστωτική». Χωρίς δυνάμεις, πολυδιασπασμένη, με μέρη που αναμεταξύ τους βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση, υπάρχει κυρίως μέσα στα ΑΕΙ. Θεωρεί μέχρι τώρα μέγα αμάρτημα τη συνεργασία με τον ΣΥΝ και ο δογματισμός της την έχει οδηγήσει να κρατήσει σεχταριστική και καταγγελτική στάση απέναντι σε διεργασίες και πρωτοβουλίες με κυριότερη αυτήν του Ευρωπαϊκού και Ελληνικού Κοινωνικού Φόρουμ.

80. Η ΚΟΕ, παρόλο που είναι μια δύναμη της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, ξεχωρίζει καταρχήν σε επίπεδο πολιτικής γραμμής και τακτικής με την επιμονή της στο στόχο μιας ενωτικής, σύγχρονης, αγωνιστικής και χρήσιμης αριστεράς, και με τις προσπάθειές της να δημιουργηθεί ο αριστερός πόλος. Αυτή της η τόλμη και η εγκατάλειψη κάθε σεχταριστικής αντίληψης σε συνδυασμό με πρωτοβουλίες που πήρε, διαμόρφωσαν μια φυσιογνωμία και μια αναγνώριση της ΚΟΕ από ευρύτατο κόσμο της αριστεράς και την κατοχύρωσαν σαν μια αξιόλογη δύναμη της αριστεράς με πανελλαδική παρουσία και αυξανόμενη επιρροή. Η ΚΟΕ με τη γραμμή της και τις προτάσεις της συμβάλλει στο να αυξηθεί η παρατηρούμενη ώσμωση ανάμεσα σε διαφορετικές δυνάμεις της αριστεράς και αποτελεί μια ελπιδοφόρα κατάσταση.

81. Ο ανένταχτος κόσμος της αριστεράς διαχωρίζεται σε δύο κατηγορίες: α) Στους «πρώην», σχετικά μεγάλης ηλικίας (35-55), με κάποια παρουσία, με προβληματισμό, κριτήρια (αλλά και χούγια από παλιές καταστάσεις), με διαφορετικό βαθμό ενεργοποίησης, με χάσματα στην ενεργοποίησή του κλπ. β) Ένα νέο τμήμα που αποτελείται από πιο νέους ανθρώπους, με πιο ακτιβίστικα χαρακτηριστικά, με μεγαλύτερη συμμετοχή σε κινήματα και πρωτοβουλίες, που σαν άτομα είτε δεν είναι εχθρικά προς την αριστερά (αλλά την ίδια στιγμή είναι αρκετά δύσπιστα ή κοντά σε αντιεξουσιαστικές ψυχολογίες), είτε είναι άτομα με παντελή άγνοια για την αριστερά αλλά δεκτικά σε επαφές, σε συλλογική δράση κλπ.

82. Πρόσφατα έχει κάνει την παρουσία του και ένα τμήμα της βάσης του ΠΑΣΟΚ που διαφωνεί με τη γραμμή του Γ. Παπανδρέου. Η κινητικότητα αυτή εκδηλώνεται σε πολλές περιπτώσεις και χώρους. Πιο αισθητές στιγμές οργανωμένης αντιπολίτευσης προς την ηγεσία ήταν η παρέμβαση για το άρθρο 16 και η αντιπαράθεση που ξέσπασε μέσα στο συνέδριο για την ανασύσταση της Νεολαίας ΠΑΣΟΚ.

83. Τέλος, έχει αυξηθεί η επιρροή, η προβολή και η δράση του αντιεξουσιαστικού χώρου, ειδικά στη νεολαία. Τα κύρια χαρακτηριστικά της δράσης του στο όνομα ενός γενικευμένου πολέμου με το σύστημα είναι ο πραξικοπηματισμός, τα «πεσίματα», ο αντιαριστερός λόγος, η αδιαφορία προς το μαζικό κίνημα και η χρησιμοποίησή του σαν «μαξιλάρι» για τον «πόλεμο» που διεξάγουν διάφορες ομάδες. Η διάδοση των ιδεών του και η προβολή των πρακτικών του γίνεται πάνω στην εκτίμηση ότι είναι ο πιο ευάλωτος πολιτικά χώρος. Η κύρια αιτία όμως διάδοσης και επέκτασης των αντιλήψεών του βρίσκεται στις αντικειμενικές διεργασίες αποκλεισμού και απόρριψης μιας νεολαίας και στην απουσία παρέμβασης της αριστεράς σ’ αυτή τη νεολαία – χωρίς να παραλείπουμε το στοιχείο πως η υπαρκτή αριστερά μοιάζει στα μάτια αυτής της νεολαίας αρκετά ενσωματωμένη στο σύστημα.

84. Η κατεύθυνση «να αλλάξουν τα πράγματα στη χώρα, την κοινωνία και την αριστερά» διατηρεί την επικαιρότητά της. Οι προσπάθειες για την αλλαγή της κατάστασης στην αριστερά, η προώθηση του αριστερού πόλου και του πολιτικού και κοινωνικού μετώπου για την ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού αποτελούν κεντρικές κατευθύνσεις και ορίζουν τη στάση και την τακτική της ΚΟΕ.

Επόμενο Ο απολογισμός της ΚΟΕ στο 2ο Συνέδριό της »

Προηγούμενο « Άνοιγμα των διαδικασιών του συνεδρίου από τον σ. Ρούντι Ρινάλντι

Κοινοποίηση

8 Σεπτεμβρίου 2008 9:39 πμ

Πρόσφατα άρθρα

Ανακοινώσεις

Αποχαιρετισμός της ΚΟΕ στον Βαγγέλη Πισσία (1947-2024)

Έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της Τετάρτης 6 Νοεμβρίου, ο φίλος και σύντροφός μας… Διαβάστε περισσότερα

6 Νοεμβρίου 2024

Διεθνή Νέα

30 χρόνια από τον θάνατο του Γιάννη Χοντζέα

Ο Γιάννης Χοντζέας γεννήθηκε στην Κορώνη της Μεσσηνίας το 1930. Σε ηλικία μόλις 11 χρονών… Διαβάστε περισσότερα

24 Οκτωβρίου 2024

Ανακοινώσεις

To κατοχικό-γενοκτονικό καθεστώς κλιμακώνει τα εγκλήματά του, τώρα και εναντίον του Λιβάνου

«Θα βαδίσουμε μέχρι τέλους το μονοπάτι της αντίστασης, ακόμα κι αν σκοτωθούμε όλοι, ακόμα κι… Διαβάστε περισσότερα

1 Οκτωβρίου 2024

Ανακοινώσεις

Η ΚΟΕ για τις ευρωεκλογές

Ανακοίνωση της ΚΟΕ για τις προσεχείς ευρωεκλογές Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά τις ιδρυτικές της διακηρύξεις… Διαβάστε περισσότερα

31 Μαΐου 2024

Ανακοινώσεις

Να σταματήσουμε τους εμπρηστές του πολέμου

- 1 - Η τάση προς τον πόλεμο δυναμώνει και τα επίκεντρά του διευρύνονται: είναι… Διαβάστε περισσότερα

16 Απριλίου 2024

Ανακοινώσεις

Απορρίπτουμε τα Φερμπότεν!

Η τριπλή απαγόρευση που επέβαλε η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση μεταξύ άλλων στον Γιάνη Βαρουφάκη, επικεφαλής… Διαβάστε περισσότερα

14 Απριλίου 2024