Τα σημαντικά γεγονότα του ελληνικού ’89
Απρίλης 1987: Ιδρύεται η ΕΑΡ μετά από απόφαση του 4ου Συνεδρίου του ΚΚΕ εσωτερικού (Μάης 1986). Η απάλειψη του “Κ” (κομμουνιστικό) γίνεται κεντρικό ζήτημα αντιπαράθεσης. Η μειοψηφία ιδρύει το ΚΚΕ εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά.
Μάης 1987: Πραγματοποιείται το 12ο Συνέδριο του ΚΚΕ, με το οποίο το ΚΚΕ εναρμονίζεται με τη γκορμπατσοφική γραμμή και τη “Νέα Σκέψη” που επικρατεί στο ΚΚΣΕ του Γκορμπατσόφ: “Προϋποθέτει την οικοδόμηση ενός συνασπισμού των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων στη βάση κοινού προγράμματος. Απαιτεί μια νέα λαϊκή πλειοψηφία, ικανή να αναδείξει και να στηρίξει μια κυβέρνηση της αλλαγής”.
Άνοιξη 1988: Ξεσπά σταδιακά το σκάνδαλο Κοσκωτά. Ο Κοσκωτάς αποτελεί ένα από τα λεγόμενα “νέα τζάκια” που προώθησε το παπανδρεϊκό περιβάλλον. Με προκλητική στήριξη από τον κρατικό μηχανισμό, επιχειρεί να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στα ΜΜΕ και γενικότερα στην οικονομική ζωή. Διάσπαση της λεγόμενης “προοδευτικής παράταξης” και πολιτική κρίση. Εναντίον του Α. Παπανδρέου συνασπίζονται Λαμπράκης, Βαρδινογιάννης, Μπόμπολας, Τεγόπουλος, το λεγόμενο “μέτωπο των εκδοτών” (που όμως δεν είναι μόνο εκδότες, είναι και μεγαλοεργολάβοι και πετρελαιάδες αλλά και διαμεσολαβητές-υπεργολάβοι πολυεθνικών ομίλων).
22 Μαΐου 1988: Ιστορική συνάντηση Χαρίλαου Φλωράκη και Λεωνίδα Κύρκου, η πρώτη μετά τη διάλυση της βραχύβιας “Ενωμένης Αριστεράς” το 1974. Η έντονη αντιπαράθεση των δύο πτερύγων της ρεφορμιστικής Αριστεράς δίνει τη θέση της σε μια περίοδο αναζήτησης συγκλίσεων, με βάση τον γκορμπατσοφισμό, τον ευρωπαϊσμό και την αναβάθμιση του ρόλου της Αριστεράς στη διαχείριση του ευρισκόμενου σε κρίση πολιτικού συστήματος. Στόχος τους, η Αριστερά να υποκαταστήσει το ΠΑΣΟΚ.
Σεπτέμβρης 1988: Ασθένεια Ανδρέα Παπανδρέου. Νοσηλεύεται στο Χέρφιλντ. “Αντ’ αυτού” στην κυβέρνηση ο Μένιος Κουτσόγιωργας. Το Σεπτέμβρη ο Α. Παπανδρέου επιστρέφει στην Ελλάδα (με τη Δ. Λιάνη) και επιχειρεί με κάθε τρόπο να κρατηθεί στην εξουσία σε όλη την επόμενη περίοδο. Οξύνεται η αντιπαράθεση γύρω από το σκάνδαλο Κοσκωτά και η πολιτική κρίση.
7 Δεκέμβρη 1988: Δημοσιεύεται το Κοινό Πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ, στη γραμμή που αναφέρθηκε προηγουμένως (βλ. ένθετο). Η επιτροπή που το συνέταξε αποτελείται από τους Μ. Ανδρουλάκη και τον Γ. Δραγασάκη (ΚΚΕ), και Γρ. Γιάνναρο και Δ. Παπαδημούλη (ΕΑΡ).
3 Γενάρη 1989: Κοινό διάβημα των κομμάτων της αντιπολίτευσης στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκη: Μητσοτάκης (ΝΔ), Φλωράκης (ΚΚΕ), Κύρκος (ΕΑΡ), Στεφανόπουλος (ΔΗΑΝΑ) πιέζουν για εκλογές. Η κίνηση αποτελεί σαφή ένδειξη του λιωσίματος των πάγων μεταξύ Δεξιάς και επίσημης Αριστεράς, καθώς και της απόλυτης προσήλωσης της επίσημης Αριστεράς στις θεσμικές διαδικασίες και όχι στην ανάπτυξη των αγώνων.
7 Απρίλη 1989: Συγκροτείται ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου από ΚΚΕ, ΕΑΡ, ΕΔΑ και πασοκογενείς-κεντρογενείς προσωπικότητες (Μ. Δρεττάκης, Στ. Γιώτας, Στ. Παναγούλης, Στ. Νέστωρ, Ν. Κωνσταντόπουλος, Χαρ. Πρωτοπαπάς, Γ. Μυλωνάς κ.λπ.). Ο ΣΥΝ έχει 28μελή Πολιτική Επιτροπή και 8μελή Γραμματεία. Πρόεδρος ο Χαρίλαος Φλωράκης, γραμματέας ο Λεωνίδας Κύρκος και μέλη οι Μ. Ανδρουλάκης, Δ. Καραγκουλές (ΚΚΕ), Γρ. Γιάνναρος, Στ. Πιτσιόρλας (ΕΑΡ), Ανδ. Λεντάκης (ΕΔΑ), Στ. Γιώτας (πρώην υπουργός ΠΑΣΟΚ), Στ. Νέστωρ (ανένταχτος). Καλλιεργούνται προσδοκίες για μεγάλο εκλογικό αποτέλεσμα και σπάσιμο του δικομματισμού.
Άνοιξη 1989: Ο Α. Παπανδρέου, προσπαθώντας να κρατηθεί στην εξουσία, εφαρμόζει προεκλογικά τη συνταγή “Τσοβόλα δώστα όλα”. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μικροπαροχές μετά από μια τετραετία σκληρής λιτότητας. Επιστρατεύει κάθε μέσο (προσλήψεις κ.λπ.) ενώ υπογράφει, 15 μέρες πριν τις εκλογές, σκανδαλώδη επέκταση της σύμβασης με τη SIEMENS για τον ΟΤΕ – σύμβαση που μετεκλογικά ακυρώνεται.
18 Ιούνη 1989: Εκλογές. Πρώτο κόμμα η ΝΔ με 44,3% και 144 έδρες, αλλά χωρίς αυτοδυναμία. Ταυτόχρονα το ΠΑΣΟΚ δεν κατακρημνίζεται και διατηρεί ένα σημαντικό ποσοστό (39,1%). Κάτω από τις προσδοκίες το 13,1% του Συνασπισμού (28 έδρες και 855.620 ψήφοι), καθώς λίγο υπερβαίνει το τότε άθροισμα των συνιστωσών του. Αρχίζει κύκλος διερευνητικών επαφών για το σχηματισμό κυβέρνησης. Ο Συνασπισμός απορρίπτει πρόταση του ευρισκόμενου στο νοσοκομείο Α. Παπανδρέου για συνεργασία των λεγόμενων “προοδευτικών δυνάμεων”. Φτάνουμε έτσι στη συμφωνία Μητσοτάκη, Φλωράκη και Κύρκου για συγκυβέρνηση ΝΔ και Συνασπισμού με επικεφαλής τον βουλευτή της ΝΔ Τζανή Τζανετάκη. Το ΠΑΣΟΚ αντιδρά μιλώντας για “παρά φύση συνεργασία” και “νέα Βάρκιζα”.
2 Ιούλη 1989: Ορκίζεται η κυβέρνηση Τζανετάκη. Ο Συνασπισμός παίρνει τρεις υπουργούς: Δικαιοσύνης ο Φ. Κουβέλης, Εσωτερικών ο Ν. Κωνσταντόπουλος και Πολιτισμού ο Γ. Μυλωνάς. Από τις πρώτες αποφάσεις της νέας Βουλής είναι η παραπομπή στο Ειδικό Δικαστήριο του Α. Παπανδρέου και υπουργών του ΠΑΣΟΚ (Κουτσόγιωργας, που η παραπομπή του ψηφίστηκε και από το ΠΑΣΟΚ, Τσοβόλας, Πέτσος, Αθανασόπουλος). Διαφωνία του Κ. Καραμανλή: “Οι πρωθυπουργοί πάνε σπίτι τους, όχι στο σκαμνί”.
Σεπτέμβρης 1989: Διάσπαση της ΚΝΕ. Αποχώρηση του μεγαλύτερου τμήματος της οργάνωσης και του γραμματέα της, Γ. Γράψα. Παράλληλη αποχώρηση πολλών μελών της ΚΕ του ΚΚΕ. Σημαντική ήταν το καλοκαίρι του ’89 η διαφοροποίηση και τελικά αποχώρησηαπό το ΚΚΕ του Κώστα Κάππου, έως τότε κοινοβουλευτικού του εκπροσώπου.
5 Νοέμβρη 1989: Γίνονται νέες εκλογές, από τις οποίες επίσης δεν προέκυψε αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η ΝΔ παίρνει 46,2% και 148 έδρες, το ΠΑΣΟΚ σταθεροποιείται εκφράζοντας αυτό το αντιδεξιό αίσθημα του λαού και παίρνει 40,7% και 128 έδρες, ενώ ο Συνασπισμός με 10,97% και 21 έδρες μπαίνει σε πτωτική πορεία και δεν ανταποκρίνεται στους στόχους των ιδρυτών του. Την εμφάνιση τους έκαναν οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί που, αντανακλώντας και την άνοδο των “πράσινων” στην Ευρώπη, πήραν 39.047 ψήφους (0,58%) και εξέλεξαν μία βουλευτίνα. Επίσης εξελέγησαν δύο μεμονωμένοι βουλευτές από τη μειονότητα της Θράκης.
23 Νοέμβρη 1989: Σχηματίζεται “οικουμενική κυβέρνηση” από ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ενιαίο Συνασπισμό, με πρωθυπουργό τον Ξ. Ζολώτα. Κύριος διακηρυγμένος σκοπός της οικουμενικής ήταν η διαμόρφωση ενός προϋπολογισμού περικοπών στη βάση της λεγόμενης “καταγραφής της άσχημης κατάστασης της οικονομίας”. Βασική απόφαση της κυβέρνησης Ζολώτα ήταν η επέκταση της σύμβασης που είχε συναφθεί με τη SIEMENS επί Α. Παπανδρέου και του διαβόητου διοικητή του ΟΤΕ Θ. Τόμπρα για τις ψηφιακές παροχές του ΟΤΕ. Η επέκταση της σύμβασης “έδεσε” οριστικά τον ΟΤΕ στην αναγκαστική προμήθεια όλου του εξοπλισμού για τον εκσυγχρονισμό του από την κοινοπραξία SIEMENS-ERICSSON με υπεργολάβο και εκπρόσωπο το Σωκράτη Κόκκαλη (νέο ανερχόμενο τζάκι και αυτός τότε). Λίγους μήνες μετά ο Μητσοτάκης αποσύρει την εμπιστοσύνη του στην οικουμενική και προκαλεί πάλι εκλογές. Γίνεται παράλληλα η διαδικασία για εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας, χωρίς επιτυχία.
8 Απρίλη 1990: Νέες εκλογές, με τη ΝΔ να παίρνει αυτοδυναμία με τη στήριξη της ΔΗΑΝΑ και του μοναδικού βουλευτή της Κατσίκη, που σύντομα προσχώρησε στη ΝΔ. Η ΝΔ πήρε 46,9% και 150 έδρες, το ΠΑΣΟΚ 38,6%, ο ΣΥΝ 10,28%, οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί 0,77% (1 έδρα), η ΔΗΑΝΑ 0,67% (1 έδρα). Στις πέντε μονοεδρικές περιφέρειες ο Συνασπισμός συνεργάζεται με το ΠΑΣΟΚ. Η Λαϊκή Αντιπολίτευση (ΝΑΡ) συγκεντρώνει 14.365 ψήφους και το ΚΚΕ εσ.-ΑΑ παίρνει 8.827 ψήφους. Πρωθυπουργός ο Κ. Μητσοτάκης, που κινήθηκε με αποφασιστικότητα στη γραμμή του νεοφιλελευθερισμού και της Νέας Τάξης Πραγμάτων, η οποία ήδη ήταν προ των πυλών. Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται ο Κ. Καραμανλής με τις ψήφους της ΝΔ (για δεύτερη φορά μετά το 1980), εκφράζοντας μια ευρύτερη συγκέντρωση τοπικών και διεθνών όρων για στήριξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Οκτώβρης 1990: Δημοτικές εκλογές. Συνεργασία ΠΑΣΟΚ-Συνασπισμού, αλλά παρ’ όλα αυτά νίκη της ΝΔ σε Αθήνα (με υποψήφιο τον Τρίτση) και σε Θεσσαλονίκη.
Χειμώνας 1990: Νέα μεγάλη πανεκπαιδευτική έκρηξη ενάντια στα σχέδια του υπουργού Παιδείας Β. Κοντογιαννόπουλου. Στην Πάτρα στις 9 Γενάρη 1991 δολοφονείται από τραμπούκους της ΝΔ (Καλαμπόκας κ.ά.) ο αγωνιστής καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας. Το κίνημα σταδιακά υποχωρεί, καθώς στο προσκήνιο έρχονται γεγονότα μεγάλης κλίμακας (ξέσπασμα του πολέμου στον Περσικό, εξαπόλυση της Νέας Τάξης Πραγμάτων από τον πατέρα Μπους).
19-24 Φλεβάρη 1991: Πραγματοποιείται το 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ, στο οποίο την πλειοψηφία αποσπά η ομάδα περί την Αλέκα Παπαρήγα.
Ιούλης 1991: Συγκρότηση του “νέου” Συνασπισμού ως ενιαίο κόμμα (πριν ήταν συνασπισμός κομμάτων και προσωπικοτήτων) από τους αποχωρήσαντες από το ΚΚΕ, την ΕΑΡ και προσωπικότητες (Ν. Κωνσταντόπουλος, Στ. Νέστωρ κ.λπ.). Πρόεδρος η Μαρία Δαμανάκη.
18-21 Δεκέμβρη 1991: Πραγματοποιείται το 14ο Συνέδριο του ΚΚΕ, όπου αποκρυσταλλώνεται ο νέος προσανατολισμός στην αυτόνομη πορεία του και σταδιακά αρχίζει να κυριαρχεί η νέα πολιτική γραμμή του “ταξικισμού”.
Επίλογος του ’89: Στις 17 Γενάρη 1992 ολοκληρώνεται η δίκη του Α. Παπανδρέου, η οποία είχε αρχίσει από το 1991. Ανάμεσα στους κατηγόρους (εισαγγελέας) εκ μέρους του Δημοσίου ο Ν. Κωνσταντόπουλος. Ουδέν ουσιώδες προκύπτει για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Αποδεικνύεται αδιέξοδη για την επίσημη Αριστερά η εμμονή στη νομικίστικη πλευρά των σκανδάλων και όχι στην ουσιαστική πολιτική. Ο Α. Παπανδρέου αθωώνεται με πλειοψηφία 7-6, καθώς καλείται πλέον να παίξει εκ νέου ρόλο έκφρασης των δυναμικών κέντρων. Λίγους μήνες μετά, το ΠΑΣΟΚ καταγάγει μεγάλη νίκη στις επαναληπτικές εκλογές στη Β’ Αθηνών – άλλη μια έκφραση των αντιδεξιών αισθημάτων του ελληνικού λαού. Στις εκλογές του ’93 αποδοκιμάζεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη, κερδίζει με μεγάλη διαφορά το ΠΑΣΟΚ, ενώ η επίσημη Αριστερά θα καταγράψει το ιστορικά χαμηλότερο ποσοστό της στη Μεταπολίτευση: συγκεντρώνει (αθροιστικά) μόλις 516 χιλιάδες ψήφους και 7,5%, από τις 855 χιλιάδες και το 13,1% του Ιούνη 1989. Ο δε Συνασπισμός θα μείνει εκτός Βουλής, παίρνοντας 2,94%.
Χωρίς σχόλια: Αποσπάσματα από το Κοινό Πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ
“Η μάχη κατά της ΝΔ και γενικότερα κατά του συντηρητισμού, δεν σημαίνει επιστροφή σε παραδοσιακούς και αφηρημένους διαχωρισμούς, αφορισμούς και στερεότυπα άλλων εποχών.”
“Η περεστρόικα και η γκλάσνοστ πραγματοποιούν επαναστατικές αλλαγές στην ΕΣΣΔ και επηρεάζουν καθοριστικά τις παγκόσμιες εξελίξεις. Οι μεταρρυθμίσεις Γκορμπατσόφ και η Νέα Σκέψη θέτουν υπό ριζική αμφισβήτηση και συχνά ανατρέπουν “αλήθειες” και βεβαιότητες εδραιωμένες για δεκαετίες, υπογραμμίζουν την ανάγκη άρρηκτης σχέσης μεταξύ δημοκρατίας και σοσιαλισμού, συμβάλλουν στην καθιέρωση νέου θετικότερου κλίματος στις διεθνείς σχέσεις, προωθούν ριζικές τομές στις σχέσεις του κράτους με την κοινωνία και της οικονομίας της αγοράς με τον προγραμματισμό.”
“Η Αριστερά πρέπει να αναδειχτεί σε δύναμη ικανή να διαμορφώσει ένα κοινό αγω-νιστικό πλαίσιο πολιτικών και διεκδικήσεων, για μια δυναμική και επωφελή συμμετοχή της χώρας μας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας.”
“Τα δύο κόμματα υποστηρίζουν κοινούς στόχους και προγραμματικές επιδιώξεις που εντάσσονται στο κοινό όραμα μιας Ευρώπης της ειρήνης, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης των εργαζομένων. Οι στόχοι αυτοί στην ενότητά τους συνιστούν μια επιθετική, ενεργητική παρέμβαση της Αριστεράς στην πορεία της ολοκλήρωσης και της διεθνοποίησης.”