Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ: Το φάντασμα του 1958

Στις εκλογές του 1958 η τότε ΕΔΑ, μόλις 9 χρόνια μετά τον τερματισμό του εμφυλίου, κατόρθωσε να αποσπάσει στις εκλογές ένα ποσοστό 24,4%, να εκλέξει 79 βουλευτές και να αναδειχθεί σε αξιωματική αντιπολίτευση. Το γεγονός αυτό ξάφνιασε την ηγεσία της Αριστεράς, φόβισε τις δυνάμεις του κατεστημένου, και έβαλε σε κίνηση σχέδια και μηχανισμούς για την αντιμετώπιση της "ανωμαλίας". Η Αριστερά, μετά τον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραμάτισε στη δεκαετία του 40-50, είχε αποκτήσει βαθιούς δεσμούς με το λαό. Όλες οι διώξεις και τα έκτακτα μέτρα καταστολής δεν εμπόδισαν το λαό να εκφράσει την υποστήριξή του σε αυτήν. Η αντίθεση Δεξιά/Αριστερά χώριζε δύο κόσμους στη χώρα, και είχε συγκεκριμένο πολιτικό, πολιτιστικό και ταξικό περιεχόμενο.

Σήμερα, αρκετοί αρθρογράφοι υποστηρίζουν πως η κρίση που διαπερνούσε το χώρο του Κέντρου ήταν η αιτία που η Αριστερά είχε πάρει τόσο ψηλά ποσοστά το 1958. Θέλουν έτσι να διασκεδάσουν την κρίση που έχει σήμερα το δικομματικό σύστημα, και την αύξηση της επιρροής της Αριστεράς. Αδημονούν να βρούνε μια λύση για τη σημερινή "δημοκρατική παράταξη", το δοκιμαζόμενο και σε ελεύθερη πτώση ΠΑΣΟΚ. Αναζητείται ικανή ηγεσία για να μπορέσει να κρατήσει το πηδάλιο και να οδηγήσει ξανά την "παράταξη" σε καλό δρόμο. Τέτοιες υπενθυμίσεις γράφονται σχεδόν καθημερινά, και ιδίως στα κυριακάτικα φύλλα του Βήματος, και υπογράφονται από τον πολύ κύριο Ψυχάρη. Βέβαια τις τελευταίες δύο δεκαετίες τα δύο μεγάλα κόμματα εφάρμοσαν το νεοφιλελευθερισμό και θέλησαν να εκφράσουν –και τα δύο– τον κεντρώο χώρο. Ακόμα και η ψαλιδισμένη αντίθεση Δεξιάς/Αντιδεξιάς έχασε το νόημά της, σε πολιτικό επίπεδο πρώτα και στη συνέχεια και σε κοινωνικό.

Οι συνθήκες σήμερα διαφέρουν πολύ από αυτές του 1958 ή του 1963. Όμως και σήμερα το πολιτικό σύστημα του δικομματισμού βρίσκεται σε κρίση, και υπάρχει πολύς κόσμος που στρέφεται προς τους αγώνες και την Αριστερά. Αυτές οι υπενθυμίσεις δημιουργούν και άλλους πονοκεφάλους για τους αστούς σχεδιαστές: Τι θα γίνει αν θεωρηθεί φυσιολογικό σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, και με την ιστορία που έχει, πως ένα ποσοστό της τάξης του 20-25% μπορεί να διεκδικηθεί από ένα ενωτικό εγχείρημα της Αριστεράς; Τι θα γίνει όταν θεωρηθεί φυσιολογικό ότι ένα τέτοιο πάνω κάτω ποσοστό είναι "φυσιολογικό" και απολύτως λογικό στο βαθμό που η Αριστερά θελήσει, δείξει και κυρίως πράξει κατά τέτοιο τρόπο που να δηλώνει ότι θα είναι μια πρωταγωνιστική δύναμη και όχι ένα συμπλήρωμα των αστικών κομμάτων, ή τσόντα, ουραγός του Κέντρου ή θλιβερός συγγενής της "δημοκρατικής παράταξης";

Επειδή το περίφημο "Κέντρο" και η "δημοκρατική παράταξη" της οικογενείας Παπανδρέου, πρώτα έκανε ανένδοτο και διμέτωπο αγώνα (ανένδοτο απέναντι σε παλάτι και δεξιά, διμέτωπο ενάντια και στην Αριστερά) και στη συνέχεια "έκλεψε" συνθήματα και λέξεις-κλειδιά της Αριστεράς για να κατορθώσει να εγκλωβίσει τεράστιες μάζες στην κεντρώα παράταξη, και στη συνέχεια στο ΠΑΣΟΚ. Ο Στ. Ψυχάρης στο Βήμα (17/2) θα υπενθυμίσει: "Οι εξελίξεις στο χώρο της Αριστεράς ασφαλώς επιδρούν στο πολιτικό σκηνικό. Αλλά ο Γεώργιος Παπανδρέου στήριξε το μεγάλο λαϊκό κίνημα της δεκαετίας του ’60 στον "διμέτωπο" (εναντίον Δεξιάς και Αριστεράς), και ο Ανδρέας Παπανδρέου ποτέ δεν συζήτησε εκλογική ή κυβερνητική συνεργασία με την παραδοσιακή Αριστερά."

Όμως το κλειδί της επιτυχίας των ηγεσιών Παπανδρέου βρίσκονταν –πέρα από τις ικανότητες και τα ταλέντα που είχαν οι προηγούμενοι– στο ότι η τότε ηγεσία της Αριστεράς ήθελε να γίνει ουρά τους, δεν πίστευε στη δύναμη του λαϊκού παράγοντα, έκανε τραγικά δεξιά οπορτουνιστικά λάθη και βυθίστηκε σε μια κρίση που κράτησε πολλά χρόνια. Στις εκλογές του 1963 το ποσοστό από 24,4% είχε πέσει στο 14,3% (28 έδρες) και παρά το ανέβασμα των αγώνων (βλέπε Ιουλιανά 1965 κ.λπ.) άφησε το αριστερό κίνημα εντελώς απροετοίμαστο απέναντι στη φασιστική δικτατορία. Το εκλογικό μέτρημα ξανάρχισε το 1974 με το 9,89% και των δύο μαζί διασπασμένων πτερύγων, για να φτάσει ένα μάξιμουμ (13,1%) με τον ενιαίο ΣΥΝ το 1989. Αυτά τα χρόνια το ΠΑΣΟΚ από 13,6% το 1974 πήρε 25,3% το 1977 και 48,1% το 1981 για να φέρει την "αλλαγή" και να κρατηθεί από τότε στα επίπεδα του 38-43% σε όλες τις αναμετρήσεις. Δηλαδή να σταθεροποιήσει για δύο δεκαετίες τα ποσοστά του και να παίξει σοβαρό ρόλο διακυβέρνησης, χωρίς στην ουσία να αγγίξει καν τις δομές του εκσυγχρονισμένου μεταπρατισμού.

Μετά ήρθαν ακόμα πιο δύσκολα χρόνια για την Αριστερά και μόλις πρόσφατα, με τις αυγές του νέου αιώνα και ενός νέου κύκλου μεγάλων αγώνων σε ολόκληρο τον κόσμο, έρχεται να ταράξει τα νερά ένα ενωτικό αριστερό εγχείρημα και να απειλεί να οδηγήσει την Αριστερά στα φυσιολογικά επίπεδα που της αναλογούν, σπάζοντας πολλά "μονοπώλια", αλλάζοντας το πολιτικό σκηνικό, δημιουργώντας πολλές τριβές και κλυδωνισμούς.

Όπως το 1958 αναγκάστηκαν όλοι να υπολογίσουν την Αριστερά και να αναπροσαρμόσουν τα σχέδιά τους στήνοντας και την Ένωση Κέντρου (δημιουργήθηκε το 1961) σαν απάντηση και στην Αριστερά, έτσι και σήμερα τα αστικά επιτελεία θα ρίξουν δυνάμεις για να μην είναι επικίνδυνο, αποτελεσματικό, ριζοσπαστικό, κινηματικό το νέο μεγάλο εγχείρημα που φαίνεται να αναδεικνύεται σαν μια αρκετά πιθανή εκδοχή στο πολιτικό σκηνικό. Ο Στ. Ψυχάρης, ορκισμένος εχθρός της Αριστεράς, θα γράψει στο ίδιο άρθρο: "Η εξουσία όμως δεν θα ανακτηθεί με "ενέσεις" εξ αριστερών. Αλλά με αληθή ανασύνταξη της Δημοκρατικής Παρατάξεως".

Λένε πως "μια δραστική αλλαγή συσχετισμών βρίσκεται εν εξελίξει και το ζητούμενο πλέον είναι το νέο σημείο πολιτικής ισορροπίας". Ποιο θα είναι το σημείο, η δύναμη, η επιρροή και η εμβέλεια της Αριστεράς σε αυτό, αναρωτιόμαστε. Αν ο δικομματισμός είναι σε κρίση, δεν είναι ρόλος της Αριστεράς να τον βγάλει από αυτήν ή να βοηθήσει μία από τις δύο πτέρυγές του. Η Αριστερά πρέπει να είναι η λύση, η διέξοδος για τους εργαζόμενους και τη νεολαία, και όχι μέρος του προβλήματος. Αυτό να το ξεκαθαρίσουμε, και να το θυμούνται όλοι. Η Αριστερά πρέπει να πρωταγωνιστεί και όχι να είναι συμπλήρωμα αστικών πολιτικών, να έχει προωθημένα ριζοσπαστικά αγωνιστικά χαρακτηριστικά κι όχι να είναι μια μετριοπαθής δύναμη που θα συμπεριφέρεται εντός ορίων και σχετικά γρήγορα θα ξεφουσκώσει.

Το "1958" δείχνει πολλά πράγματα και από την καλή και από την ανάποδη. Η ιστορική πείρα μπορεί να μας διδάξει ορισμένα πράγματα. Όμως το κύριο που θα κρίνει την πορεία του ελπιδοφόρου ενωτικού κινήματος είναι ο πολιτικός και ιδεολογικός του προσανατολισμός. Σε αυτό το επίπεδο, ο ρόλος, η παρέμβαση, τα καθήκοντα της Κομμουνιστικής Αριστεράς αυξάνονται. Μιας Κομμουνιστικής Αριστεράς που παρεμβαίνει δραστήρια και δεν κάθεται ταμπουρωμένη στην καθαρότητα, να καταγγέλλει το εγχείρημα αυτό σαν "κόλπο του κατεστημένου"! Μιας Κομμουνιστικής Αριστεράς που πρέπει να συμβάλλει ώστε η Αριστερά να γίνει πρωταγωνιστική δύναμη, δύναμη ανατροπής των συσχετισμών, δύναμη κοινωνικού μετασχηματισμού.