Μανωλάδα Νο 1, Νο 2… Νο 3; του Δημήτρη Υφαντή

Πώς οι ελληνικές Μανωλάδες έφτασαν να θυμίζουν τον αμερικάνικο Νότο, εφευρέτη του λιντσαρίσματος; Γιατί περνάει στα ψιλά ο αγριανθρωπισμός; Πώς θεωρείται πλέον «εύλογο» να κλειστούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης χιλιάδες και χιλιάδες κατατρεγμένοι και ξεριζωμένοι; Και, κυρίως: αρκούν οι «παραδοσιακοί» τρόποι προσέγγισης του μεταναστευτικού από την (μάλλον αμήχανη, σήμερα) Αριστερά; Απαιτείται κοινωνική διέξοδος. Το κείμενο αυτό ανιχνεύει κάποιες αναγκαίες προϋποθέσεις.

Όσα συνέβησαν στη Μανωλάδα έχουν το χαρακτήρα ενός κοινωνικού σοκ. Από πολλές πλευρές. Η πρώτη: οι εικόνες του αγριανθρωπισμού θυμίζουν αμερικανικό νότο στα πιο μαύρα χρόνια του ρατσισμού. Η δεύτερη: το γεγονός σκάει αμέσως μετά τις εκλογές, όταν η κοινή γνώμη βομβαρδίζεται από τη μοναδική «τελική» επιλογή του αντιμεταναστευτικού πογκρόμ με ενδιάμεσο σταθμό τα στρατόπεδα «συγκέντρωσης». Η τρίτη: στην ίδια περιοχή είχαν σημειωθεί τα επεισόδια ενάντια στους μετανάστες εργάτες γης που διεκδίκησαν ανθρώπινους μισθούς και συνθήκες δουλειάς. Η τέταρτη πλευρά: ενώ τότε, και με την παρέμβαση των δυνάμεων της Αριστεράς στην τοπική κοινωνία, είχε δοθεί μεγάλη δημοσιότητα, τώρα η Αριστερά παρέμεινε στην μετεκλογική της ζάλη, ενώ τα ΜΜΕ «έπνιξαν» το θέμα. Η πέμπτη: κάθε λογικός άνθρωπος που γνωρίζει πώς λειτουργούν η αστυνομία και η δικαιοσύνη στη χώρα θα μπορούσε να προβλέψει ό,τι ακολούθησε. Κι αυτό είναι ακόμα πιο τραγικά σοκαριστικό: τα θύματα προφυλακίστηκαν για το κακούργημα της ζωοκλοπής, οι βασανιστές, ελληναράδες νοικοκυραίοι, κυκλοφορούν ελεύθεροι, κατηγορούμενοι για πλημμέλημα!

Δυστυχώς δεν πρόκειται για ένα και μοναδικό ακραίο κρούσμα. Οργανωμένες συμμορίες, στις οποίες στρατολογούνται και νέα παιδιά, επιδίδονται σε συστηματικές επιθέσεις ακόμα και σε περιοχές που δεν έχει δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα που να διαταράζει την τοπική ζωή. Τέτοια είναι η περίπτωση της Ν. Ιωνίας στην Αττική, που δεν έχει καμία σχέση με την εξαθλίωση του Αγ. Παντελεήμονα ή του λιμανιού της Πάτρας. Και βέβαια είναι οι αστυνομικές δυνάμεις που παραδειγματικά ασκούνται στους ξυλοδαρμούς, στα βασανιστήρια, ακόμα και στους κατά λάθος ή παρ’ ολίγον θανάτους.

Δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί το νέο κοινωνικό τοπίο με τα ως τώρα γνωστά δεδομένα του μεταναστευτικού και αντιρατσιστικού πολιτικού λόγου. Οι δυνάμεις της Αριστεράς που πρωτοστάτησαν έως σήμερα στην αλληλεγγύη και τον αντιρατσιστικό αγώνα πρέπει να αντιληφθούν ότι τα εφόδια προσέγγισης και αντιμετώπισης του μεταναστευτικού έχουν εξαντληθεί.

Έχουμε πλέον να κάνουμε με μία μαζική μετακίνηση ανθρώπων οι οποίοι στοιβάζονται σε άθλιες συνθήκες που θυμίζουν αρχές του αιώνα, περιμένοντας -χωρίς ελπίδα τις περισσότερες φορές- τη φυγή τους σε μία ευρωπαϊκή χώρα. Εδώ είναι χρήσιμες ορισμένες στάσεις στη σκέψη. Πρώτη στάση: Μετακινούνται αυτοί οι άνθρωποι από πού; Από χώρες που έχει ρημάξει η ληστρική νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και οι πόλεμοι της Νέας Τάξης. Μετακινούνται γιατί; Επειδή αναζητούν τα ελάχιστα ψίχουλα που μπορεί να βρήκαν τα αδέρφια τους μία προηγούμενη περίοδο, όπου η κρίση δεν είχε εκδηλωθεί ανοιχτά. Στάση δεύτερη της σκέψης: Γιατί αυτοί οι άνθρωποι εγκλωβίζονται στη χώρα; Γιατί οι κυβερνήσεις που τώρα καμώνονται πως θα λύσουν το πρόβλημα συνυπέγραψαν με τους ευρωπαίους εταίρους τους τη συνθήκη «Δουβλίνο II» -υπογραφή κυβέρνησης Σημίτη- με αποτέλεσμα τα κλειστά σύνορα, τον εγκλωβισμό των μεταναστών στη χώρα εισόδου στην ΕΕ, την απαγόρευση της ελεύθερης κίνησης εντός της ΕΕ.

Πώς αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Καραμανλή το πρόβλημα; Πρέπει να γίνει η διάκριση από την προηγούμενη περίοδο. Από τη διαιρετική πολιτική, τον χειρισμό των μεταναστών με στόχο τη συμπίεση του μισθού, τη διάλυση των συνδικάτων, την κατάλυση ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων, έχουμε περάσει σήμερα στο γενικευμένο κοινωνικό αυτοματισμό του φόβου και της βίας. Το εσκεμμένο στοίβαγμα των μεταναστών στις γειτονιές και στους καταυλισμούς σε συνθήκες εξαθλίωσης δεν έχει άλλο αποτέλεσμα από τη διόγκωση της κοινωνικής ανασφάλειας και την πυροδότηση ενστίκτων μίσους, όσο τα προβλήματα σαπίζουν από την ολοκληρωτική αλλά συνειδητή εγκατάλειψη από τις κρατικές και δημοτικές υπηρεσίες πρόληψης και πρόνοιας.

Μόνο μία λύση προβάλλει και εφαρμόζει με συνέπεια η κρατική εξουσία: το δίπολο Αστυνομία-Συμμορία. Τα ΜΜΕ και ο δικομματισμός, με βαρύ πυροβολικό τον ιδεολογικό «λαγό» Καρατζαφέρη, έχουν αναλάβει να νομιμοποιήσουν τη μαζική αστυνομική βία, την κατάλυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον εκφασισμό της εγκληματικής ενεργοποίησης των συμμοριών των «νοικοκυραίων».

Υπάρχει δρόμος αντιστροφής; Άλλη μία στάση της σκέψης, στροφή στο παρελθόν. Η Αριστερά όποτε καταπιάστηκε με τέτοιου είδους ευαίσθητα ζητήματα που αγγίζουν τα «ιερά και όσια» της κοινωνικής ειρήνης, της ιδιοκτησίας και των αξιών που ένας απλός άνθρωπος μπορεί να αντιλαμβάνεται ως θεμέλια της καθημερινής του ταυτότητας (εθνικής, θρησκευτικής, φυλετικής), τότε μόνο είχε αποτελέσματα, όταν η παράλληλη πάλη της, για τα ζωτικά προβλήματα της δουλειάς και της ζωής αυτού του απλού ανθρώπου, δεν άφηνε έδαφος για να συκοφαντηθεί ως «αντεθνική… ταραξίας… διασαλευτής της κοινωνικής ειρήνης». Η Αριστερά σήμερα έχει κατακτήσει -ή έστω, ενδιαφέρεται να κατακτήσει- αυτό το θεμελιώδες στοιχείο της μαζικής κοινωνικής και πολιτικής παρέμβασης, ώστε να ασκήσει τη μέγιστη επιρροή της στο καυτό μεταναστευτικό ζήτημα;

Οι απαντήσεις σήμερα δεν μπορεί παρά να αναζητηθούν και να δοθούν σε τρία επίπεδα. Ο ανατριχιαστικός λαϊκίστικος αυταρχισμός του Σαρκοζί και του Μπερλουσκόνι, που ενεργοποιεί τα πιο πρωτόγονα αγριανθρωπικά κοινωνικά αντανακλαστικά, πρέπει να αποδιαρθρωθεί, κι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο έργο. Δεν γίνεται με ηθικές διακηρύξεις αρχών, δεν γίνεται με στρατιωτικού τύπου αντιπαράθεση με τις δυνάμεις των ΜΑΤ και τις φασιστικές συμμορίες, δεν γίνεται με φαεινές επινοήσεις «ρεαλιστικών» λύσεων. Ποια είναι τα τρία επίπεδα; Είναι χρήσιμο να αναγνωριστούν χωριστά, αλλά πρέπει να συνδυαστούν στην ολόπλευρη παρέμβαση που είναι αναγκαία.

Το ιδεολογικό επίπεδο: να σπάσει η μονοκρατορία του τρόμου και της ανασφάλειας. Οδηγεί μόνο στη γκετοποίηση, στην εξαθλίωση και άρα στην κοινωνική διάλυση, στον εμβολιασμό της εγκληματικότητας και της βίας στην καθημερινή ζωή. Δεν είναι λύση, φουντώνει το πρόβλημα.

Το πολιτικό επίπεδο: να καταδειχθούν οι πολιτικές, οικονομικές αιτίες του ξεριζωμού των πληθυσμών. Οι έμποροι των ανθρώπινων ζωών βρίσκονται πολύ ψηλά και τα δίχτυα διαπλέκονται μέχρι πολύ χαμηλά στις δυνάμεις καταστολής της κάθε χώρας υποδοχής, μέχρι και στις τοπικές μικροεξουσίες των αφεντάδων, των νοικοκυραίων και των ντόπιων ευυπόληπτων αρχών. Το μοντέλο της ανθρώπινης χωματερής είναι πολιτική επιλογή. Η πολιτική των πογκρόμ και των «στρατοπέδων συγκέντρωσης» είναι επικίνδυνη πολιτική, απάνθρωπη, πυροδοτεί την ένταση και διαλύει την κοινωνική συνοχή. Πογκρόμ και γκέτο είναι ζούγκλα και κόλαση μαζί.

Το επίπεδο της πράξης: η Αριστερά στο σύνολό της να ενεργοποιήσει τον δημοκρατικό κόσμο, τους νέους που καταρχήν αποστρέφονται το ρατσιστικό λόγο, και να πρωτοστατήσει σε κινήσεις αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης στους μετανάστες. Να επιλυθούν βασικά ζωτικά προβλήματα διαβίωσης και υγιεινής. Να δοθούν στο μέτρο του δυνατού άμεσες πρακτικές λύσεις που θα αποκαλύπτουν την ψευτιά και την υποκρισία του μαύρου μετώπου ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ. Οι οργανώσεις της Αριστεράς, οι δημοτικές κινήσεις και αρχές, οι πρωτοβουλίες πολιτών μπορούν να αλλάξουν το κλίμα. Όχι από ηθικό ναρκισσισμό, αλλά για να δοθεί κοινωνική διέξοδος. Στη σημερινή συγκυρία αναδεικνύεται το μεταναστευτικό ως κομβικό πρόβλημα. Αρκεί να συνειδητοποιηθούν οι δεσμοί του με το γενικότερο κοινωνικό πρόβλημα στην εποχή της κρίσης. Μόνο η Αριστερά το μπορεί! Να το τολμήσει!

Δημήτρης Υφαντής