Η κρίση χτυπάει την κοινωνική ασφάλιση
Από πολύ καιρό και από πολλές πλευρές ακούγονται, μέσα στην κρίση, φωνές για την κοινωνική ασφάλιση. Από τα πιο επίσημα χείλη και τους διεθνείς οργανισμούς εκπορεύονται εντολές και οδηγίες να παρθούν μέτρα. Από τις διοικήσεις των ταμείων επισημαίνεται η κακή οικονομική κατάσταση. Από τους εργαζόμενους επισείεται ο κίνδυνος της χρεοκοπίας των ταμείων. Οι συνταξιούχοι ανησυχούν για τις συντάξεις τους, αλλά και οι εργαζόμενοι για τις παροχές υγείας, το εφάπαξ και γενικότερα για το αν θα προλάβουν να πάρουν σύνταξη. Η μόνη που φαίνεται να μην ανησυχεί –τουλάχιστον μέχρι στιγμής και επισήμως– είναι η κυβέρνηση. Όλα δείχνουν πως υπάρχει, για άλλη μια φορά, ζήτημα.
Δεν θα πούμε τίποτα καινούριο, ούτε πρωτότυπο, αν επισημάνουμε πως εδώ και δεκαετίες η κοινωνική ασφάλιση βρίσκεται στο στόχαστρο όλων των αναδιαρθρώσεων και, πολύ περισσότερο, του νεοφιλελευθερισμού. Η επιδείνωση των όρων ασφάλισης, η αύξηση των ορίων ηλικίας και η περικοπή των παροχών αποτελούν βασικό στοιχείο του προγράμματος κάθε νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης που σέβεται τον εαυτό της και, κυρίως, αυτούς τους οποίους υπηρετεί. Και αυτό γιατί η αποσάθρωση και η διάλυση της κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί τριπλό στόχο-κέρδος για τους κυνηγούς της παραγωγικότητας. Πρώτον, εξοικονομούνται πόροι από τις κοινωνικές δαπάνες προκειμένου να χρηματοδοτηθεί ακόμα περισσότερο το κεφάλαιο. Δεύτερον, χωρίς τις παροχές και την αίσθηση της ασφάλειας, οι εργαζόμενοι είναι πολύ πιο ευάλωτοι στις πιέσεις και τους εκβιασμούς της εργοδοσίας και, επιπλέον, η παράταση του εργάσιμου βίου αποδιαρθρώνει ακόμα παραπέρα την αγορά εργασίας, μέγα ζητούμενο κάθε αναδιάρθρωσης. Τρίτον, ανοίγει ο δρόμος για την ιδιωτική ασφάλιση και με αυτόν τον τρόπο η ασφάλιση μετατρέπεται από ζημιά σε κέρδος για το κεφάλαιο.
Η κρίση αποτέλεσε μία ακόμα αιτία αλλά και αφορμή για να ξανατεθεί επί τάπητος το ασφαλιστικό. Κατ’ αρχάς υπάρχουν τα δισεκατομμύρια των ασφαλιστικών ταμείων που χάθηκαν μέσα σε μία νύχτα με τα τοξικά ομόλογα. Και στην περίπτωση αυτή, οι χαμένοι αφήνονται να καταρρεύσουν χωρίς την παραμικρή κρατική παρέμβαση – ενώ αν ήταν τράπεζες; Δεύτερον, οι απολύσεις και οι αναγκαστικές αργίες αντικειμενικά μειώνουν τις εισφορές προς τα ταμεία. Τρίτον, ευκαιρία είναι, μέσα στην αναμπουμπούλα, για μία ακόμα επίθεση στα ασφαλιστικά δικαιώματα. Έτσι, το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ, από την αρχή της κρίσης και με όλο και αυξανόμενη ένταση, ζητούν μέτρα για την κοινωνική ασφάλιση: αύξηση των ορίων ηλικίας, περιορισμό του ύψους των συντάξεων, κόψιμο παροχών. Μάλιστα, αυτές οι οδηγίες γίνονται όροι για όσες χώρες καταφεύγουν σε αυτούς τους οργανισμούς για δανεισμό. Αντίστοιχους όρους έθεσαν και οι ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, με προεξάρχουσα τη Γερμανία, προκειμένου να βοηθήσουν τις πιο αδύναμες χώρες της ευρωζώνης.
Τα παραπάνω σημαίνουν πως στο στόχαστρο των αναδιαρθρώσεων, εν όψει κρίσης, το άνοιγμα για άλλη μια φορά του ασφαλιστικού έρχεται να προστεθεί στην πλήρη αποδιάρθρωση της αγοράς εργασίας και την κυριαρχία της ευελιξίας και της επισφάλειας σαν βασικής εργασιακής σχέσης – γεγονός το οποίο, έτσι κι αλλιώς, δυναμιτίζει τα θεμέλια της κοινωνικής ασφάλισης. Ακόμα ένας λόγος να παλέψουμε για να μην πληρώσουμε εμείς την κρίση τους.
Κείμενα: Φειδίας Παϊρίδης
Ταμεία στο κόκκινο
Υπάρχει πρόβλημα ρευστότητας στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών και στο Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων… Το κράτος, όμως, εγγυάται τις συντάξεις”. Τη δήλωση την έκανε η κ. Πετραλιά και αποτελεί την πιο επίσημη και κυνική επιβεβαίωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το ασφαλιστικό, αλλά και την τραγικότερη επιβεβαίωση της αποτυχίας της πρόσφατης μεταρρύθμισης.
Παράλληλα όμως αποτελεί και εφαρμογή της συνήθους τακτικής του στρουθοκαμηλισμού, στην οποία επιδίδονται οι εκάστοτε κυβερνήσεις προτού μας παρουσιάσουν τον κίνδυνο της χρεοκοπίας ως τετελεσμένο. Η κατάσταση του ασφαλιστικού είναι πολύ πιο σοβαρή από ό,τι αφήνει να διαφανεί η δήλωση της υπουργού. Οι συνταξιούχοι της Γενικής Τράπεζας πληροφορήθηκαν ότι το Μάρτιο δεν θα λάβουν επικουρική σύνταξη. Μάλιστα, προβλέπεται ότι σύντομα θα σταματήσει και η καταβολή του εφάπαξ. Αιτία η έλλειψη πόρων και η μη ανάληψη της ευθύνης της κάλυψης των υποχρεώσεων του ταμείου ούτε από την εργοδοσία ούτε από το κράτος. Η υπουργός Απασχόλησης δήλωσε: “Η τράπεζα έχει υποχρέωση να καταβάλει το ποσό. Δεν υπήρχε η σχετική πρόβλεψη όταν πουλήθηκε στο γαλλικό όμιλο”, αλλά δεν μας εξήγησε με ποιον τρόπο θα υποχρεώσει τη Societe General να τηρήσει τις υποχρεώσεις της. Το πιο σοβαρό όμως είναι ότι, σύμφωνα με αναλύσεις, τέσσερις μεγάλοι φορείς ασφάλισης, με περισσότερους από 3,9 εκατ. ασφαλισμένους και συνταξιούχους, έχουν ήδη χρεοκοπήσει.
Σύμφωνα με τις μελέτες της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, το ΙΚΑ-ΕΤΕΑΜ, με 1.630.000 ασφαλισμένους και περίπου 600.000 συνταξιούχους, έχει ελλείμματα πάνω από 5 δισ. ευρώ.
Μόνο για το 2008, ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ) παρουσίασε ελλείμματα της τάξης των 190 εκατ. ευρώ, ενώ το σύνολο της περιουσίας του ήταν κάτω από 170 εκατ. ευρώ. Η “μαύρη τρύπα” θα μεγαλώσει ακόμη πιο επικίνδυνα στα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO), το σύνολο των ελλειμμάτων του, από 662 εκατ. ευρώ πέρυσι, θα φτάσει στα 1.410 εκατ. ευρώ το 2013.
Ακόμη πιο κοντά στην οικονομική κατάρρευση είναι το Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), το οποίο παρουσιάζει ήδη αδυναμία έγκαιρης καταβολής των βοηθημάτων. Τα αποθεματικά του κυμαίνονται στα 300 εκατ. ευρώ, ενώ οι υποχρεώσεις του ξεπερνούν τα 600 εκατ. ευρώ.Ενώ το ετήσιο έλλειμμα του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου από 98.600.000 ευρώ, το 2007, έφτασε πέρσι στα 140 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του τελευταίου Κοινωνικού Προϋπολογισμού του Υπουργείου Απασχόλησης.
Και ο κλάδος της υγείας χτυπιέται. Ήδη τα προβλήματα στα νοσοκομεία και με τους φαρμακοποιούς είναι γνωστά και απασχολούν την επικαιρότητα ανά τακτά χρονικά διαστήματα και το γεγονός ότι το έλλειμμα των κλάδων υγείας ξεπερνάει τα 3 δισ. ευρώ δεν προοιωνίζει τίποτα καλό.
Μάλιστα, έχουν αρχίσει ήδη οι διαρροές ότι το ασφαλιστικό θα ξανανοίξει μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια και, μάλιστα, με όρους χειρότερους από κάθε άλλη φορά. Στην πραγματικότητα, καμιά έκπληξη. Όποιος θέλει να βλέπει την πραγματικότητα αντιλαμβάνεται πως η κατάρρευση των ταμείων αποτελεί μόνιμη επιδίωξη-στόχο των κυβερνήσεων του δικομματισμού, οι οποίες έφεραν όλες τις αντιασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις που έχουν οδηγήσει τους εργαζόμενους και τους ασφαλισμένους σε απελπισία. Και παρά τα όσα λένε τα δυο κόμματα το ένα για το άλλο, στον τομέα της προβληματικοποίησης οργανισμών και δημόσιων επιχειρήσεων τα πάνε περίφημα.
Το ερώτημα είναι τι κάνει μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση το συνδικαλιστικό κίνημα; Να σημειώσουμε ότι εκπρόσωποί του συμμετέχουν στις διοικήσεις των ταμείων κι έχουν πλήρη γνώση του τι συμβαίνει. Αλλά η απάντηση είναι μάλλον προφανής. Περιμένουν να πάρουν μέρος στον επόμενο κοινωνικό διάλογο…
Από τι κινδυνεύει η ασφάλιση;
Την ευθύνη για την κατάρρευση την έχουν οι κυβερνήσεις, οι οποίες ελέγχουν πλήρως, μέσω των διορισμένων επιτρόπων τους, τις κινήσεις των ταμείων. Και η ευθύνη είναι διπλή. Είναι, από τη μια μεριά, η πλήρης διάλυση κάθε ελεγκτικού και εισπρακτικού μηχανισμού, πράγμα που ανάβει το πράσινο φως για μη τήρηση των υποχρεώσεων των επιχειρηματιών – και κυρίως των μεγάλων. Από την άλλη, η χρησιμοποίηση των αποθεματικών των ταμείων και η σπέκουλα, που εξασφαλίζει τεράστια κέρδη και μίζες στους ημέτερους αλλά βουλιάζει τα ταμεία. Μερικά αποκαλυπτικά στοιχεία:
Η κρίση επηρεάζει αρνητικά τα ταμεία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ομοσπονδίας Προσωπικού Οργανισμού Κοινωνικής Πολιτικής, οι ζημιές από τις επενδύσεις σε μετοχές, αμοιβαία και δομημένα ομόλογα φτάνουν περίπου τα 6 δισ. ευρώ, ενώ μόνο από το μετοχικό τους χαρτοφυλάκιο τα ταμεία έχουν χάσει, από το τέλος του 2007, περισσότερα από 3,8 δισ. ευρώ. Ενώ, σύμφωνα με το “Βήμα της Κυριακής”, οι απώλειες των επενδυμένων κεφαλαίων σε μετοχές φτάνουν το 80% εντός ενός έτους, τα αμοιβαία καταγράφουν ζημιές 32% και τα δομημένα ομόλογα έχουν χάσει το 40% της αξίας τους.
Η εισφοροδιαφυγή έχει φτάσει τα 7 δισ. ευρώ (ακολουθώντας διαρκή ανοδική τάση) και, την ίδια στιγμή, διαρρέεται η πληροφορία για νέα ρύθμιση των οφειλών στο ΙΚΑ παρά τις επισημάνσεις του οργανισμού ότι οι ρυθμίσεις δεν αποδίδουν σχεδόν τίποτα. Να σημειώσουμε ότι στα τελευταία πέντε χρόνια έχουν γίνει τέσσερις ρυθμίσεις (μία από κάθε υπουργό).
Οι οφειλές του δημοσίου προς τα ταμεία ανέρχονται στο ποσό των 11 δισ. ευρώ. Τα χρέη των ιδιωτών και των επιχειρήσεων στα 7,5 δισ. ευρώ. Ενώ, σύμφωνα με στοιχεία του προέδρου της Ομοσπονδίας των Εργαζομένων Γ. Κουτρουμάνη, οι απολύσεις λόγω κρίσης θα κοστίσουν στα ταμεία πάνω από 620 εκατ. ευρώ και η συμπίεση των αποδοχών θα στερήσει άλλα 510 εκατ. Χρειάζονται περισσότερα στοιχεία;
Η θέση της ΚΟΕ
-
Υπεράσπιση και ενίσχυση του δημόσιου, κοινωνικού, καθολικού, αναδιανεμητικού και αλληλέγγυου χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος.
-
Κατάργηση των αντιασφαλιστικών νόμων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ (ν. 1902/90, ν. 2084/92, ν. 3029/02 και ν. 3655/08).
-
Χτύπημα της ανασφάλιστης εργασίας (και των προγραμμάτων Stage) και της εισφοροδιαφυγής. Κατάργηση της εισφοροαπαλλαγής και των χαριστικών ρυθμίσεων στην απόδοση των οφειλών του κράτους και της εργοδοσίας στα ταμεία.
-
Επιστροφή των λεηλατηθέντων από το κράτος αποθεματικών των ταμείων.
-
Το κράτος εγγυάται, με συνταγματική υποχρέωση, τις παροχές και της κύριας και της επικουρικής ασφάλισης.