Έσπευσαν οι σεβαστοί υποψήφιοι για το "θρόνο" να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Άλλωστε η παρακαταθήκη που άφησε ο "μακαριστός" ήταν βαριά και ανεκτίμητη. Όσα έλαβαν χώρα, από τη μέρα του θανάτου του αρχιεπισκόπου και στη διάρκεια του –σοφά επιλεγμένου– σύντομου χρονικού διαστήματος των διεργασιών για την εκλογή νέου, τα μυστικά δείπνα, οι συμμαχίες, οι καταγγελίες και οι εισαγγελικές παρεμβάσεις, ήταν σε απόλυτη συνάφεια με τα έργα και τις ημέρες του θανόντος.
Η κοσμική διάσταση
Η ενίσχυση της οικονομικής δύναμης και της πολιτικής εξουσίας της εκκλησίας αποτέλεσαν βασικές επιδιώξεις της πολιτείας Χριστόδουλου. Με συγκεκριμένες κινήσεις κατόρθωσε και να θέσει στο απυρόβλητο την τεράστια εκκλησιαστική περιουσία και να εξασφαλίσει ακόμα πιο προκλητικά προνόμια φορολογικής ασυλίας. Αυτά αφορούν συγκεκριμένες εκδουλεύσεις από τις γαλαζοπράσινες κυβερνήσεις. Εκκρεμούν κάμποσες "θεόσταλτες" απαιτήσεις για καταπάτηση μεγάλων δημόσιων εκτάσεων στην Αττική και στην περιφέρεια με τη διεκδίκηση "μοναστηριακών περιουσιών" (σε εξέλιξη είναι η μάχη των κατοίκων στη Χαλκιδική). Ταυτόχρονα, ανοιχτή πηγή τροφοδοσίας με ζεστό χρήμα αποτελούν τα προγράμματα της Ε.Ε., αλλά και οι επιδείξεις φιλανθρωπίας με το αζημίωτο μέσω των "μη" κυβερνητικών οργανώσεων.
Παράλληλα, καθ’ όλη την περίοδο Χριστόδουλου εντάθηκε η άμεση παρέμβαση και επιρροή στο πολιτικό σκηνικό. Η υπόθεση των ταυτοτήτων αποτέλεσε μια κλασική τέτοια περίπτωση. Χωρίς ποτέ να διακόψει τις σχέσεις με την πασοκική κυβέρνηση (ο Βενιζέλος ήταν εκείνη την περίοδο ο δίαυλος με τον Σημίτη), η εκκλησία κατοχύρωσε βαρύνοντα ρόλο στην πολιτική σκηνή, με το βλέμμα στραμμένο σταθερά δεξιά. Η στήριξη προς τη ΝΔ και η ανοικτή σύμπλευση με τον Καραμανλή (έμεινε ιστορικό το περίφημο "δόξα τω Θεώ, αλλάζουν τα πράγματα" στην πρώτη συνάντηση Χριστόδουλου με τον Καραμανλή ως νεοεκλεγέντα πρωθυπουργό), όρισαν μια νέα εποχή στη σχέση κυβέρνησης-εκκλησίας. Όσα ακολούθησαν, με την ωμή επέμβαση στην εκπαίδευση και τον εξαναγκασμό σε απόσυρση του βιβλίου της Ιστορίας, αποτέλεσαν την εξόφθαλμη έμπρακτη αναγνώριση της "συγκυβέρνησης". Είχε έρθει ο καιρός να δρέψει το ιερατείο τους καρπούς της προσήλωσης στο "πνευματικό" του έργο.
Η πνευματική διάσταση
Κι αν η διαμάχη με τον Βαρθολομαίο ή η υπόθεση Βαβύλη και τα σκάνδαλα με το δικαστικό κύκλωμα έμπλεξαν τον Χριστόδουλο στα ευτελή του μάταιου τούτου κόσμου, το πνευματικό του έργο παρέμεινε πάντα κρυστάλλινο. Η ξενοφοβία, η διεκδίκηση "χαμένων πατρίδων", οι πιο συντηρητικές κοινωνικές απόψεις, ο σκοταδισμός, η διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας, όλα αυτά συνθέτουν το ιδεολογικό του πρόγραμμα. Γαλουχημένος με γνώσεις, προϊόν κοπιώδους μελέτης από την περίοδο της χούντας, έδωσε στο σύνθημα "πατρίς-θρησκεία-οικογένεια" μια πιο σύγχρονη εκδοχή.
Ο Χριστόδουλος εκμεταλλεύθηκε επιδέξια μια περίοδο κατάρρευσης, ιδεολογικής σύγχυσης αλλά και αναζήτησης για να αναβιώσει τα εθνικιστικά δηλητήρια και το θρησκευτικό ανορθολογισμό. Έκανε συστηματικό άνοιγμα στη νεολαία και κέρδισε τις εντυπώσεις με το γνωστό κάλεσμα "ελάτε κοντά μας με τα σκουλαρίκια και τις κοντές σας φούστες". Όμως γρήγορα αυτοαποκαλύφθηκε με την απερίφραστη καταδίκη των αγώνων της νεολαίας ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της παιδείας και την κατάργηση του άρθρου 16. Η προπαγάνδα του Χριστόδουλου λειτούργησε "κλασικά" ως όπιο του λαού, αποκοιμίζοντας ή και φανατίζοντας τον κόσμο σε αδιέξοδες κατευθύνσεις μίσους προς τους μετανάστες και τους γειτονικούς λαούς. Την ίδια στιγμή, ήταν εκκωφαντική η σιωπή του μπροστά στα εγκλήματα των αμερικάνων και των συμμάχων τους στη διάρκεια του πρώτου και του δεύτερου πολέμου στο Ιράκ, όταν επέβαλαν σιωπητήριο οι ιερές σάλπιγγες πέραν του Ατλαντικού….
Φανερώνεται λοιπόν η εκκλησιαστική ιεραρχία ως ένας μεγάλος "κομματικός" μηχανισμός με συγκεκριμένες επιδιώξεις, συμφέροντα και πολύ ευδιάκριτη οργανωτική δομή: ηγέτης-κεντρικό όργανο-στελέχη-οργανώσεις βάσης. Μια δομή κατάλληλη για την υλοποίηση μιας μεγάλης δυναμικής επηρεασμού συνειδήσεων και πρακτικών-συμπεριφορών ευρύτατων λαϊκών στρωμάτων. Αυτή η δυναμική αποτελεί το όχημα για να κατοχυρώσει το ιερατείο τη θέση του πλάι στην οικονομική ολιγαρχία και τους πολιτικούς υπηρέτες της.
Ο αγώνας ενάντια στον αλυτρωτισμό, το ρατσισμό και το σκοταδισμό είναι αγώνας για να έχουν οι πολίτες τα μάτια τους ανοιχτά απέναντι στη θρησκοληψία και τον ακροδεξιό λαϊκισμό. Τα αιτήματα για ουσιαστικό και πλήρη διαχωρισμό εκκλησίας-κράτους και για γενναία φορολόγηση της μεγάλης εκκλησιαστικής περιουσίας αποτελούν θεμελιώδεις δημοκρατικούς στόχους.
Δ.Υ.