Ο καπιταλισμός και οι κρίσεις του

Στο χώρο αυτό συγκεντρώσαμε κείμενα δημοσιευμένα ή αδημοσίευτα που αναφέρονται στην καπιταλιστική κρίση γενικά, αλλά και σε συγκεκριμένα επεισόδια της κρίσης του «καπιταλισμού που πεθαίνει».

Το 10ο κεφάλαιο του θεμελιώδους έργου του Λ.Σεγκάλ “Αρχές πολιτικής οικονομίας” (1946) αποτελεί μια γενική επισκόπηση της μαρξιστικής θεωρίας των κρίσεων. Στο πρώτο μέρος ορίζει την αιτία των κρίσεων, στο δεύτερο περιγράφει την πορεία της κρίσης, στο τρίτο μιλά για τη σημασία των κρίσεων στην κοινωνική και πολιτική εξέλιξη. Στο τέταρτο μέρος κριτικάρει τις αστικές και σοσιαλδημοκρατικές θεωρίες για την κρίση και στο πέμπτο και τελευταίο μέρος αυτού του κεφαλαίου εξηγεί γιατί στην ΕΣΣΔ δεν μπορούν να υπάρξουν κρίσεις. Βέβαια μιλάμε για την εποχή αμέσως μετά το τέλος του Παγκόσμιου Πολέμου όπου δεν είχε εκδηλωθεί ακόμα η ανατροπή βασικών χαρακτηριστικών της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Στα αποσπάσματα από το βιβλίο “Το τέλος του κομμουνισμού” του Γιάννη Χοντζέα (Φθινόπωρο του 1991) γίνεται εκτεταμένη αναφορά στην κρίση του 1929, το Νιου Ντηλ και τον κρατισμό, τη συνδεσή τους με τον φασισμό, αλλά και την κρίση του 70 και το ρόλο που παίζει στην “ενιαιοποίηση” των κοινωνικών συστημάτων Δύσης και Ανατολής. Η τεράστια αξία του βιβλίου δεν είναι η ουδέτερη ανάλυση, όσο η τοποθέτηση των εκάστοτε αστικών απαντήσεων στις κρίσεις υπό το πρίσμα του ταξικού συσχετισμού, του συσχετισμού ανάμεσα στον πόλο της επανάστασης και στον πόλο της αντεπανάστασης.

Στην εισαγωγή στο βιβλίο “Για την Κρίση” (Δεκέμβρης 1988) υπάρχει το κείμενο “Είκοσι σημεία για την παρούσα κρίση”. Η εξαιρετική επικαιρότητά του βρίσκεται στην εκτίμηση του χαρακτήρα της κρίσης, στη συμμετοχή σε αυτή του ανατολικού κόσμου. Αναδεικνύονται τα όρια των “30 ένδοξων χρόνων” αλλά και οι νέες απαντήσεις στο παραγωγικό μοντέλο.

Στις θέσεις του ΚΟ της Α/συνεχεια για την Α’ Συνδιάσκεψη (Ιούνιος 98) υπάρχουν εκτεταμένα αποσπάσματα για την «παρατεταμένη παγκόσμια κρίση και την καπιταλιστική αναδιάρθρωση». Οι θέσεις γράφονται τον Φεβρουάριο του 98, λίγους μήνες μετά την κατάρρευση των τίγρεων της Ν.Α.Ασίας και λίγους μήνες πριν την κατάρρευση της Ρωσίας. Έχουν ωστόσο ευρύτερη σημασία γιατί περιγράφονται οι καπιταλιστικές κρίσεις γενικά, επιμένουν στην ανάδειξη του κεντρικότατου ρόλου της παρατεταμένης παγκόσμιας κρίσης που οδηγεί στην συγκεκριμένη απάντηση του κεφαλαίου (αναδιάρθρωση, Νέα Τάξη, νεοφιλελευθερισμός).

Το κείμενο «Το βαθύτερο επεισόδιο στον κυματοειδή πυρετό της παγκόσμιας κρίσης» των Βύρωνα Λάμπρου και Γιώργου Τσίπρα, γράφτηκε τον Νοέμβριο του 1998 και δημοσιεύτηκε στο Δελτίο Α/συνεχεια. Λίγους μήνες πριν είχε καταρρεύσει η Ρωσία και η Ν.Α.Ασία. Στα πρόθυρα της κατάρρευσης μπήκε τότε η Λ.Αμερική. Το κείμενο αυτό έχει αξία γιατί επιβεβαιώνει τον παρατεταμένο χαρακτήρα της κρίσης και αναλύει διεξοδικά τους μηχανισμούς της. Ενδιαφέρον έχει η παράθεση αποσπασμάτων του Κεφαλαίου που ερμηνεύουν τα χαρακτηριστικά της κρίσης υπερσυσσώρευσης.

Το κείμενο «Προς ένα νέο 29-31;» γράφτηκε την ίδια περίοδο (Νοέμβριος 1998) και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Αριστερά!. Περιγράφει την κρίση του 98 σαν βαθύ επεισόδιο της παρατεταμένης κρίσης και αναλύει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

Το κείμενο “Η οικονομική κρίση και οι αυταπάτες για το ξεπέρασμά της” του καθηγητή Γ.Σταμάτη γράφτηκε τον Απρίλιο του 1986 και δημοσιεύτηκε στις Θέσεις. Παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί περιγράφει την κρατική απάντηση στην οικονομική κρίση σε μια περίοδο όπου η σοσιαλδημοκρατία άρχισε να υιοθετεί νεοφιλελεύθερες προσεγγίσεις.