«Κάναμε την παιδεία υπόθεση ολόκληρης της κοινωνίας»
Συνέντευξη του Λ. Απέκη, προέδρου της ΠΟΣΔΕΠ
Με τις κινητοποιήσεις ενάντια στην αντιδραστική μεταρρύθμιση και την αναθεώρηση του άρθρου 16, που προωθεί η κυβέρνηση, να εντείνονται και να καταγράφουν σημαντικές νίκες, ο ρόλος της ΠΟΣΔΕΠ όλο το προηγούμενο διάστημα ήταν καταλυτικός. Ο πρόεδρος των πανεπιστημιακών, Λάζαρος Απέκης, που βρίσκεται όλο αυτό το διάστημα στο επίκεντρο μιας ενορχηστρωμένης επίθεσης συκοφάντησης από την κυβέρνηση και τους υποτακτικούς της, μίλησε στην «Αριστερά!» -μεταξύ άλλων– για την ουσία των επιχειρούμενων αλλαγών, για το κίνημα που έφερε κοντά φοιτητές και καθηγητές και χαρακτηρίζει μεγάλη επιτυχία το γεγονός ότι η παιδεία έχει γίνει θέμα όλης της κοινωνίας.
Την συνέντευξη πήρε ο Νίκος Ταυρής
Ποια είναι τα βασικά σημεία της πολιτικής που θέλει να επιβάλει η κυβέρνηση με την αναθεώρηση του άρθρου 16, με τον εκτελεστικό νόμο που θα φέρει; Πώς εκτιμάτε ότι έχουν αντιμετωπίσει το ζήτημα τα κόμματα, τόσο τα μεγάλα όσο και της Αριστεράς;
Η πολιτική που προωθεί η κυβέρνηση είναι η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πανεπιστημίου και η ανάθεση στα ιδιωτικά συμφέροντα της εκπαίδευσης μετά το Λύκειο. Το προσχέδιο για το νέο νόμο-πλαίσιο –εκτελεστικό το χαρακτηρίζει η υπουργός Παιδείας– περιγράφει αντί του πανεπιστημίου ένα αυταρχικό εκπαιδευτήριο που θα λειτουργεί σαν ιδιωτική επιχείρηση. Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν σύμπνοια σ’ αυτό το ζήτημα και, ανεξάρτητα με ποιο πολιτικό περιτύλιγμα προωθούν αυτή την πολιτική, συμπλέουν στην ουσία. Και γι’ αυτό είδαμε τη συμπόρευσή τους για την αναθεώρηση του άρθρου 16 μέχρι τη σημερινή εξέλιξη. Η τελευταία εξέλιξη, όπου το ΠΑΣΟΚ αποχώρησε από τη διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγματος, για μας σημαίνει ότι το πανεπιστημιακό κίνημα, φοιτητές και πανεπιστημιακοί, το εκπαιδευτικό κίνημα και η κινητοποίηση της κοινωνίας συνολικά υποχρέωσαν την ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης να υπαναχωρήσει και να μη στηρίξει την κυβέρνηση στην αναθεώρηση του άρθρου 16. Ύστερα απ’ αύτη την τακτική νίκη, εμείς συνεχίζουμε τον αγώνα διαρκείας, γιατί είναι η μόνη εγγύηση για την υπεράσπιση του δημόσιου αγαθού της παιδείας. Και στόχος μας είναι να υποχρεώσουμε την κυβέρνηση να εγκαταλείψει την αναθεώρηση του άρθρου 16, να μην προχωρήσει –να αποσύρει οριστικά– το προσχέδιο του νόμου-πλαισίου και να ακυρώσουμε συνολικά τη «μεταρρύθμισή» της.
Τα κόμματα της Αριστεράς στηρίζουν το πανεπιστημιακό κίνημα της παιδείας. Αυτό είναι ένα θετικό πλαίσιο για το μεγάλο κίνημα που αναπτύσσεται μέσα στην κοινωνία με διάφορες πρωτοβουλίες ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16. Εκεί φαίνεται ότι η Αριστερά παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των προϋποθέσεων ώστε αυτό το κίνημα να αποκτήσει παλλαϊκό χαρακτήρα.
Θέλετε να μας πείτε λίγα λόγια για τα βασικά θετικά του σημερινού δημόσιου πανεπιστημίου που αξίζει να υπερασπιστούμε και ποιες είναι οι βασικές παθογένειές του που χρειάζεται να πολεμήσουμε;
Κατ’ αρχήν, πρέπει να πούμε ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο επιτελεί ένα πολύ σημαντικό έργο. Το δημόσιο πανεπιστήμιο της χώρας, που ιστορεί 170 χρόνια ως θεσμός, έχει ανταποκριθεί σε επαρκή βαθμό στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας σε επιστημονικό, τεχνικό και γενικότερα εκπαιδευμένο προσωπικό πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, και αυτό είναι ένα μεγάλο επίτευγμα. Μάλιστα, την τελευταία εικοσαετία, το δημόσιο πανεπιστήμιο έχει πετύχει την αυτάρκειά του, δηλαδή μπορεί να αναπαράγει το ακαδημαϊκό και ερευνητικό δυναμικό της χώρας, κάτι το οποίο δεν ίσχυε πριν από δύο δεκαετίες. Αυτό είναι επίσης ένα μεγάλο επίτευγμα. Αυτό το έργο συστηματικά δυσφημείται από την κυβέρνηση και όσα επιτελεία έχουν συμφέρον να απαξιωθεί στη συνείδηση της κοινωνίας το δημόσιο πανεπιστήμιο και να περάσει ευκολότερα ως λύση το ιδιωτικό. Όμως δεν είναι μόνο η δυσφήμιση. Η πολιτική που ασκείται τα τελευταία χρόνια με τη σκόπιμη υποχρηματοδότηση ωθεί το δημόσιο πανεπιστήμιο, μπροστά στο φάσμα της οικονομικής εξαθλίωσης, να ιδιωτικοποιηθεί, δηλαδή να αρχίσει να βάζει δίδακτρα (έχει αρχίσει ήδη με τα μεταπτυχιακά) και να εμπορεύεται επιχειρηματικά τα προϊόντα της έρευνας. Αυτή η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι ήδη εγκατεστημένη μέσα στο δημόσιο πανεπιστήμιο και το ιδιωτικοποιεί εκ των έσω, μεταλλάσσοντάς το. Αυτή είναι κυρίως η πηγή εκφυλιστικών φαινομένων μέσα στο δημόσιο πανεπιστήμιο.
Η συστηματική υποχρηματοδότηση της βασικής έρευνας θα έχει δραματικές συνέπειες, επειδή σε λίγα χρόνια τα βασικά επιστημονικά αντικείμενα δεν θα μπορούν να αναπαραχθούν.
Μια άλλη σημαντική αδυναμία είναι ότι η διεύρυνση του πανεπιστημίου, που έγινε τα τελευταία χρόνια με την ίδρυση νέων τμημάτων και πανεπιστημίων, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, για να ικανοποιηθεί το αίτημα της ελληνικής κοινωνίας για διευρυμένη τριτοβάθμια εκπαίδευση, έγινε με μεγάλες ανεπάρκειες και ανύπαρκτη φοιτητική μέριμνα. Οι συνθήκες αυτές ακυρώνουν τη δωρεάν δημόσια εκπαίδευση, δημιουργούν αρνητικές συνθήκες στην περιφέρεια, απονεκρώνουν συχνά τα περιφερειακά πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ και μέσω των μεταγραφών πιέζουν και διογκώνουν τα μεγάλα κεντρικά ιδρύματα. Χαρακτηριστικό των συνθηκών που επικρατούν είναι ότι στα περιφερειακά πανεπιστήμια ένας στους δύο διδάσκοντες είναι συμβασιούχος, «εποχικός» διδάσκων, χωρίς προοπτική.
Αν δεν αποτραπεί η αναθεώρηση του άρθρου 16 με τη λειτουργία των διάφορων ιδιωτικών επιχειρήσεων σαν ιδιωτικά «πανεπιστήμια» που θα πωλούν πτυχία ισότιμα, το πρώτο «θύμα» θα είναι τα πανεπιστήμια της περιφέρειας.
Αδύνατο σημείο είναι επίσης το σύστημα πρόσβασης από το Λύκειο στο πανεπιστήμιο, το οποίο πάσχει και πρέπει να ανατραπεί. Γιατί χωρίς αλλαγές σ’ αυτό το σύστημα ουσιαστική βελτίωση και αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου δεν μπορεί να γίνει.
Έχετε ηγηθεί το τελευταίο διάστημα ενός σημαντικού κινήματος στο χώρο των πανεπιστημιακών. Ποια πιστεύετε ότι ήταν η ιδιαίτερη συμβολή του κινήματος των πανεπιστημιακών και της ΠΟΣΔΕΠ στη φοιτητική έκρηξη που ζήσαμε το προηγούμενη καλοκαίρι και που συνεχίζεται αυξανόμενη μέχρι σήμερα;
Αυτό που θα μπορούσα να θεωρήσω ως μια σημαντική συνεισφορά είναι ότι η ΠΟΣΔΕΠ ξεκαθάρισε εγκαίρως τι σημαίνει η συνολική αναδιάρθρωση που προωθεί η κυβέρνηση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ευρωπαϊκού χώρου της ανώτατης εκπαίδευσης, της διαδικασίας της Μπολόνια κ.λπ. Αυτές οι σαφείς αναλύσεις έδωσαν τη δυνατότητα να έχουμε σωστό προσανατολισμό, να μπορούμε να ξεχωρίσουμε ποιο είναι το κύριο διακύβευμα και να τοποθετηθούμε ξεκάθαρα ενάντια στα μέτρα, στις ρυθμίσεις και στους νόμους που η κυβέρνηση ψήφισε για να επιβάλει στα πανεπιστήμια τη διαδικασία της Μπολόνια και την αντιμεταρρύθμισή της. Αυτό μας επέτρεψε να συνεισφέρουμε στη δημιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων ώστε, όταν ξεκίνησε το φοιτητικό κίνημα, με τις πρώτες κινητοποιήσεις να συμπορευτούμε πανεπιστημιακοί και φοιτητές. Έτσι ξεκίνησε μέσα στα πανεπιστήμια μια δυναμική εξέλιξη που σήμερα μας επιτρέπει να μιλάμε για το πανεπιστημιακό κίνημα.
Ποια είναι η αλλαγή στη σχέση ανάμεσα στους φοιτητές και τους πανεπιστημιακούς από τη συνάντησή τους στα κινήματα της εκπαίδευσης; Πώς νομίζετε ότι θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα πιθανά προβλήματα;
Νομίζω ότι το πανεπιστημιακό κίνημα είναι ένα μεγάλο επίτευγμα. Σε επίπεδο ευρωπαϊκό, νομίζω δεν είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο να έχουμε συμπόρευση πανεπιστημιακών και φοιτητών σε κοινούς αγώνες για την υπεράσπιση του πανεπιστημίου στα θεμελιώδη ζητήματα. Αυτό το κίνημα έδωσε αμοιβαία τα στοιχεία για καλύτερη επικοινωνία και κοινό βηματισμό στις κινητοποιήσεις μας. Νομίζω ότι αυτό δημιουργεί προϋποθέσεις ευοίωνες για το άμεσο μέλλον, επειδή τα μεγάλα ζητήματα της δημόσιας παιδείας παραμένουν ανοιχτά, και η μόνη εγγύηση είναι ένα δυναμικό πανεπιστημιακό κίνημα, ένα κίνημα παιδείας.
Ορισμένοι πανεπιστημιακοί, και μάλιστα όχι κλασικοί δεξιοί, τις τελευταίες μέρες πρόσφεραν σανίδα σωτηρίας στην κυβέρνηση νομιμοποιώντας το διάλογο για τη μεταρρύθμιση. Πιστεύετε ότι αυτή η στάση έχει απήχηση στο σύνολο των πανεπιστημιακών, και αν ναι, πώς προτείνετε να αντιμετωπιστεί;
Αν λάβουμε υπόψη μας την τελευταία εξέλιξη, την υπαναχώρηση της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, αυτή η κίνηση έπεσε στο κενό. Γιατί ήταν μια απεγνωσμένη κίνηση της κυβέρνησης, επειδή ναι μεν ψηφίζει, νομοθετεί την αντιμεταρρύθμισή της, αλλά δεν μπορεί να τη νομιμοποιήσει στη συνείδηση της πανεπιστημιακής κοινότητας. Και στην πράξη δεν εφαρμόζεται σχεδόν τίποτε από όσα έχει νομοθετήσει! Στην προσπάθειά της, λοιπόν, να μεταθέσει το κέντρο του ενδιαφέροντος, του πολιτικού ενδιαφέροντος, από το άρθρο 16 και να αντιμετωπίσει το ευρύτατο κίνημα –το παλλαϊκό θα έλεγα κίνημα που αναπτύσσεται σήμερα για τη μη αναθεώρηση του άρθρου 16– η κυβέρνηση έκανε έναν ελιγμό, όπως είπατε, επαναφέροντας στο προσκήνιο το θέμα του ασύλου και του νόμου-πλαισίου. Και η τελευταία κίνηση –η «συμμαχία των προθύμων», των «εκσυγχρονιστών» όλων των αποχρώσεων– έγινε από αυτούς τους πανεπιστημιακούς που θέλησαν να παίξουν το ρόλο του υποστηρικτή αυτού του ελιγμού, να δώσουν το άλλοθι διαλόγου στην κυβέρνηση, που της λείπει και που το επιζητεί με κάθε τρόπο. Δυστυχώς, υπάρχουν μέσα στο σημερινό πανεπιστήμιο πανεπιστημιακοί οι οποίοι είτε ως σοφοί είτε ως μεσάζοντες είτε ως διορισμένοι σε διάφορα πόστα από το υπουργείο Παιδείας είναι πρόθυμοι να προσφέρουν πολιτική στήριξη και να προωθήσουν μέσα στα πανεπιστήμια τις πολιτικές της εκάστοτε κυβέρνησης. Είναι ομάδες πανεπιστημιακών οι οποίοι έχουν προνομιακές σχέσεις και συναλλάσσονται με το υπουργείο και την εκάστοτε κυβέρνηση ή αναπτύσσουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στην οποία αναφέρθηκα πριν. Πρόκειται για ομάδες οι οποίες υποστηρίζουν τον «εκσυγχρονισμό» –όπως λένε– του πανεπιστημίου, που θέλουν να το μετατρέψουν σε επιχείρηση. Το πρότυπό τους δεν έχει καμία σχέση με το πανεπιστήμιο που είναι χώρος ελευθερίας στη διακίνηση των ιδεών, ελευθερίας στη διδασκαλία και την έρευνα και συλλογικής δημοκρατικής λειτουργίας. Αυτόν το χώρο, που για την κοινωνία είναι απαραίτητος, τον αντιμετωπίζουν από θέση αντιπάλου η κυβέρνηση και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που κυριαρχούν τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη.
Παρατηρείται το τελευταίο διάστημα ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον της κοινωνίας για το θέμα του άρθρου 16 και της εκπαίδευσης γενικότερα. Ποια είναι η εμπειρία σας από τη συμμετοχή σας σε εκδηλώσεις και συζητήσεις που οργανώνονται σε γειτονιές και σχολεία από τις πρωτοβουλίες πολιτών ενάντια στην αναθεώρηση του άρθρου 16;
Η εμπειρία μου είναι πολύ θετική. Έχω διαπιστώσει, και προσωπικά αλλά και γνωρίζοντας τις εμπειρίες των άλλων συναδέλφων εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, ότι η κοινωνία, παρά την τεράστια παραπλάνηση και τα γκάλοπ που την «αποτυπώνουν», έχει κάνει θέμα της το θέμα της παιδείας και ψάχνει εναγωνίως να κατανοήσει και να βρει μορφές έκφρασης, ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης, συμπόρευσης με το εκπαιδευτικό κίνημα. Αυτό για μας είναι η μεγάλη ελπίδα.
Αν θεωρήσουμε ότι αυτή τη στιγμή πραγματοποιείται στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης μια σκληρή νεοφιλελεύθερη επίθεση, τι θα θεωρούσατε νίκη του κινήματος;
Ήδη έχουμε καταγράψει κάποιες σημαντικές τακτικές νίκες. Η πρώτη επιτυχία –χωρίς να υπερβάλλουμε σ’ αυτό, έχοντας πλήρη επίγνωση της εμβέλειας αυτής της επιτυχίας– ήταν ότι με το μεγάλο κίνημα των καταλήψεων του περσινού Μαΐου και Ιουνίου και τη συμπόρευση των πανεπιστημιακών με τις απεργιακές μας κινητοποιήσεις, καταφέραμε να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία και υποχρεώσαμε την κυβέρνηση να υποχωρήσει και να μην προχωρήσει στην ψήφιση νέου νόμου-πλαισίου μέσα στο θερινό τμήμα της Βουλής. Καταφέραμε επίσης το προσχέδιο νόμου που παρουσίασε η κυβέρνηση να παραμένει υπό απόσυρση. Επίσης, αναγκάσαμε δυο τρεις φορές την κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση να ανασκευάσουν τους σχεδιασμούς τους για έναρξη της συζήτησης για το άρθρο 16 από το φόβο των μαζικών κινητοποιήσεων της εκπαιδευτικής κοινότητας. Με αυτήν την έννοια, νομίζω ότι έχει φανεί, και μετά το τελευταίο θετικό στοιχείο της υπαναχώρησης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ότι πράγματι καταφέραμε τα θέματα της παιδείας να είναι θέματα της κεντρικής πολιτικής σκηνής και να επηρεάζουν τις πολιτικές εξελίξεις άμεσα. Καταφέραμε όμως –κι αυτό είναι το κύριο– η κοινωνία να κάνει θέμα δικό της το θέμα της παιδείας. Έτσι ο νεοφιλελευθερισμός μπορεί να χάνει κάποιες μάχες, ή τουλάχιστον να μην τις κερδίζει! Νομίζω για μας είναι το πιο αισιόδοξο μήνυμα και ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα αυτού του κινήματος.
Καθώς βρίσκεστε στην ηγεσία του κινήματος των πανεπιστημιακών, έχετε δεχτεί σκληρές προσωπικές επιθέσεις και πόλεμο λάσπης. Πώς απαντάτε σ’ αυτά;
Προσπαθούμε να τα παρακάμψουμε. Άλλωστε, σε κάποιο βαθμό ήταν αναμενόμενα. Έχουμε πλήρη συναίσθηση ότι η στάση μας και η πορεία της ΠΟΣΔΕΠ, οι επιλογές και η συμπόρευσή μας με το φοιτητικό κίνημα θα είχε μεγάλο κόστος, γιατί χτυπήσαμε στον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που προωθείται εδώ και χρόνια, όχι μόνο στην παιδεία. Μπορεί η παιδεία να είναι ένα προνομιακό πεδίο αυτής της επίθεσης, αλλά έχουμε μια γενικευμένη επίθεση ενάντια σε θεμελιώδεις κατακτήσεις της κοινωνίας όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Νομίζω θα ’πρεπε ως ρεαλιστές να αναμένουμε αυτήν την αντεπίθεση. Βέβαια, το κόστος υπάρχει, στοιχίζει, αλλά είμαστε αποφασισμένοι, ξεκαθαρισμένοι, ξέρουμε τι κάνουμε, τι διακυβεύεται, ότι αξίζει τον κόπο και τα ρίσκα πρέπει να τα παίρνουμε.